سوءتفاهم بزرگی به نام روز جهانی عکاسی

به تازگی هر سال ۲۸ مرداد سیل تبریک‌ها و رویدادها به مناسبت روز جهانی عکاسی بیش از پیش شده و با حرارت و شور بیشتری این روز جشن گرفته می‌شود؛ اما در واقع این شدت و حدت نه در جهان، بلکه فقط در ایران است. از پیامک‌های تبریک و نوشته‌های شبکه‌های اجتماعی بگذریم، کار از دورهمی‌های دوستانه به این مناسبت به برگزاری همایش و رویدادهای دولتی و غیردولتی کشیده شده و خلاصه سال از پس سال جدیت جامعه‌ی عکاسی در پاسداشت این روز فزونی می‌گیرد.

در واقع برای اینکه متوجه شد تا چه اندازه اتفاق نظر جهانی در مورد چنین مناسبتی وجود دارد، لازم نیست راه دوری رفت. کافی است جستجویی سریع در اینترنت داشته باشیم تا ببینیم تقریباً چنین روزی در تقویم رسمی کشوری وجود ندارد و کمتر نهاد مرجعی در زمینه‌ی عکاسی یا تعیین رویدادهای جهانی، چنین روزی را به عنوان روز جهانی عکاسی به رسمیت شناخته‌اند.

با این وجود تعدادی از وب‌سایت‌های عکاسی و وب‌سایت‌هایِ روزشمارِ مناسبت‌ها در جهان، امروز را به عنوان روز عکاسی معرفی کرده‌اند. ماجرا از چه قرار است؟

آگهی: آیا از برنامه متنوع کلاس‌های حضوری و آنلاین آموزشگاه عکاسی حرفه‌ای با خبرید؟! > برنامه کلاس‌ها

واقعیت این است که ایده‌ی نام‌گذاری روزی به عنوان روز جهانی عکاسی عمر چندان طولانی ندارد. ۸ سال پیش، در سال ۲۰۱۰ میلادی، جوانی استرالیایی به نام کُرسکه آرا (Korske Ara) با رونمایی از وب‌سایتی با عنوان «روز عکاسی جهانی» (worldphotoday.com) پیشنهاد داد که روز ۱۹ آگوست به عنوان روز عکاسی گرامی داشته شود و عکاسان به مناسبت این روز عکس‌های خود از جهان پیرامون را به اشتراک بگذارند. ۱۹ اگوست از آن جهت انتخاب شده بود که مقارن با اعلام رسمی عکاسی در آکادمی علوم پاریس در سال ۱۸۳۹ توسط لویی داگر است؛ البته پیش از این تاریخ فرایند عکاسی وجود داشته و داگر هم نخستین و تنها شخصی نیست که در فرایند شکل‌گیری عکاسی نقش داشته است. (پیشتر در مطلبی با عنوان داستان یک خودکشیِ عکاسانه به این مسئله پرداخته شده بود.)

در هر حال هدف کُرسکه چه بالا بردن آمار بازدید سایت‌اش بوده باشد و چه (به گفته‌ی خود او) حرکتی فرهنگی در راستای پیوند بیش از پیش افراد جهان، بنا به آمار گفته شده، در سالِ نخستِ تأسیسِ سایت تنها ۲۵۰ عکاس از این حرکت استقبال کردند، اما این آمار رفته رفته بیشتر شد تا در سال ۲۰۱۷ تعداد عکاسان شرکت کننده به مرز ۵۰۰ میلیون نفر برسد! با این حال هم در وب‌سایت مربوطه و هم در وب‌سایت خود کُرسکه آرا (کسی که برای پیشبرد ایده‌ی روز عکس جهانی مجبور شده دوربینش را بفروشد) عنوان شده که در سال ۲۰۱۸ این رویداد را جشن نخواهند گرفت و در سال جاری برای سر و سامان دادن به شرایط مختلف از لحاظ مالی و حمایتی وقفه‌ای موقت در این رویداد ایجاد شده است. لازم به ذکر است در سال ۲۰۱۷ سایت مربوطه رویداد جهانی عکاسی را به حمایت مالی از خانواده‌های دارای بیمار فلج مغزی اختصاص داد و (و با آمار ۵۰۰ میلیونی ادعا شده) تنها توانست ۳۵۰۰ دلار جمع‌آوری کند.

در سال ۱۳۸۹ شمسی همزمان با تبلیغاتی که سایتِ «روز عکاسی جهانی» برای شروع کارش آغاز کرده بود، در سایت عکاسی مقاله‌ای منتشر شد به قلم کاوه بغدادچی با عنوان «روز جهانی عکاسی مبارک!» که در همان خط نخست مقاله ادعا می‌شد که «امروز برابر با ۱۹ آگوست (۲۸ مرداد) در تقویم بسیاری از کشورهای جهان به عنوان روز جهانی عکاسی نامگذاری شده است.» این در حالی بود که خود نویسنده در ادامه‌ی مطلب به وب‌سایت «روز عکاسی جهانی» اشاره کرده بود و نوشته بود که «متاسفانه بدلیل نبود یک نهاد واحد بین‌المللی همه‌گیر برای هماهنگ نمودن امور، قوانین و رویدادهای مرتبط با عکاسی در جهان، نامگذاری ۱۹ آگوست بعنوان روز جهانی عکاسی برای بسیاری از عکاسان در کشورهای مختلف ناشناخته مانده است.»

اما با بازنشر گسترده‌ی این مطلب در وب‌سایت‌های فارسی زبان، که همزمان شده بود با اقبال عمومی به پدیده‌ی عکاسی در ده سال اخیر، به نحوی که به لطف شبکه‌های اجتماعی چون فیسبوک و بعدها اینستاگرام تقریبا بیشتر افراد به نحوی خود را عکاس به حساب می‌آوردند یا پیوندی با عکاسی احساس می‌کردند، سیل تبریک‌ها، سال به سال گسترده‌تر و بیشتر شد تا آنجا که افراد حرفه‌ای و آماتور، نهادهای معتبر و غیر معتبر عکاسیِ ایران، گویا در توافقی نانوشته به اجماعی همگانی در بزرگداشت ۲۸ مرداد به عنوان روز عکاسی رسیدند. (در کنار همه‌ی این‌ها اقبال عمومی سال‌های اخیر در ایران نسبت به مناسبت‌های جهانی مختلف را نیز می‌توان در نظر گرفت که البته خود تفسیری دیگر می‌طلبد؛ از برگزاری پرشور و حرارت ولنتاین گرفته تا کریسمس و هالووین)

به هر روی ۲۸ مرداد به عنوان روز جهانی عکاسی آنقدر جدی گرفته شد و عمق پیدا کرد که کاوه بغدادچی مجبور شد چهار سال بعد در مطلبی دیگر با عنوان «روز جهانی عکاسی؛ برای حرفه‌ای‌ها یا غیرحرفه‌ای‌ها» این بار با لحنی متفاوت بنویسد که: «امروز سه‌شنبه ۲۸ مردادماه ۹۳ برابر با ۱۹ آگوست ۲۰۱۴ به روایت برخی منابع و مراجع به عنوان روز جهانی عکاسی شناخته می‌شود.» و در ادامه تأکید کند بر این که هیچ‌یک از نهادها و جریان‌های اصلی، تأثیرگذار و آکادمیک عکاسی در دنیا چنین روزی را به رسمیت نشناخته‌اند. اما گویا کار از کار گذشته بود تا آنجا که این روزها حتی از برنامه‌‌های تلویزیونی و رادیویی صداوسیما، این روز به عکاسان و علاقمندان به عکاسی تبریک گفته می‌شود و ۲۸ مرداد، که زمانی تنها یادآور کودتای ۱۳۳۲ بود، کم کم دارد جا برای روز جهانی عکاسی باز می‌کند.

همه‌ی این‌ها در حالی است که در ده سال گذشته، محققان و پژوهشگران حوزه‌ی عکاسی در مقاطعی اندک کوشیده بودند تا با برگزاری همایش‌ها و مراسم‌هایی در روز ۲۵ آذرماه که مقارن با تاریخ ورود عکاسی به ایران است، این تاریخ را برجسته کرده و مورد توجه قرار دهند. اما واقعیت این است که تا کنون ۲۵ آذرماه به عنوان روزی مهم در عکاسی ایران، تقریباً ناشناخته مانده و جز تعداد اندکی پژوهشگر و علاقمند به حوزه‌ی مطالعات عکاسی، خیل عکاسان آماتور و حرفه‌ای از آن بی اطلاع هستند. مناسبتی که اگر مورد توجه و پیگیری نهادهای مرجعی چون انجمن عکاسان قرار گیرد می‌تواند همچون «روز ملی سینما» (که مقارن با ۲۱ شهریور، تاریخ ورود سینماتوگراف به ایران است) به عنوان مناسبتی رسمی و مورد اجماع، بهانه‌ا‌ی شود برای برگزاری رویدادها و همایش‌هایی در جهت پاسداشت و اشاعه‌ی فرهنگ و تفکر درست عکاسی در جامعه و حتی آن‌ را به صورت مناسبتی رسمی در تقویم رسمی کشور نیز ثبت کرد.

هدف از ذکر چنین مسئله‌ای نه پیدا کردن بدیلی ایرانی برای مناسبت‌های خاص (برای مثال سپندارمذگان بجای ولنتاین) از روی تعصب یا در راستای اشاعه‌ی نوعی ملی‌گرایی بی‌بنیان، بلکه رسیدن به اجماعی کلی بر سر تاریخی است که خواست وجود آن در سال‌های اخیر در بین جامعه‌ی عکاسان حرفه‌ای و آماتور ایران بیش از پیش فراگیر شده است.

آگهی: جشنواره فروش ویژه کتاب‌های تخصصی عکاسی > فروشگاه کتاب عکاسی