ده روز با عکاسان ایران رویدادی است که انجمن عکاسان ایران در نیمه‌ی دوم هر سال و به‌مدت ده روز در خانه‌ی هنرمندان ایران برگزار می‌کند. اولین دوره‌ی این رویداد در آذر ۹۱ و آخرین دوره‌ی آن (هشتمین دوره) در آذر ۹۸ برگزار شده است. این رویداد از آغاز تاکنون شاهد دگرگونی‌های بسیاری بوده است و در طول دوران برگزاری‌اش در دورههای مختلف شاهد حضور انجمن‌های مختلف عکاسی[۱]، برگزاری جلسات نقد[۲]، برگزاری کارگاه‌های آموزشی[۳]، نمایشگاه‌های گروهی[۴] و … بوده است.[۵]
موضوع ما در این متن نهمین دوره‌ی این رویداد است. تا این لحظه با استناد به اخباری که از صفحه‌ی اینستاگرام ده روز با عکاسان ایران، سایت انجمن عکاسان و سایت نهمین دوره‌ی ده روز با عکاسان منتشر شده است ابتدا شرحی مختصر از اتفاقات رخ داده در مورد نهمین دوره‌ی این رویداد می‌دهیم و سپس با دقت در جزئیاتِ اخبار و اتفاقات، پرسش‌ها و مسائل خود را مطرح می‌کنیم.
در ابتدا اشاره کنیم که هشتمین و آخرین دوره‌ی ده روز با عکاسان تاکنون در آذر ماه سال ۱۳۹۸ برگزار شده است. برگزاری نهمین دوره‌ی این رویداد چنان که از گزارش عملکرد سال ۱۳۹۹-۱۴۰۰ رئیس وقت هیأت مدیره‌ی انجمن صنفی سراسری عکاسان بر می‌آید در نیمه‌ی دوم سال ۱۳۹۹ با توجه به شرایط اقتصادی کشور و کمبود اعتبارات لازم اجرایی نشد. در سال ۱۴۰۰ نیز با توجه به کمبود اعتبارات لازم، همزمانی با برگزاری مجمع و عدم تأمین اعتبارات مالی، انجام آن به سال بعد موکول گردید. امسال و پس از دو سال وقفه در ۲۲ تیر ماه افشین شاهرودی، رئیس هیئت مدیره‌ی انجمن، از برگزاری نهمین دوره‌ی ده روز با عکاسان خبر داد. سه روز بعد، در ۲۵ تیر رامیار منوچهر زاده به عنوان دبیر نهمین دوره‌ی ۱۰ روز با عکاسان انتخاب شد و در تاریخ ۳۰ تیر داوران این رویداد معرفی شدند.
حال به‌تفصیل به وقایع رخ‌داده می‌پردازیم. در پی خبر برگزاری دوره‌ی پیشِ رو، شاهرودی عنوان کرد: «وقتی نتوانیم رویدادی را با حضور جامعه‌ی هدف شکل دهیم، طبیعتاً برگزاری آن مطلوب نیست.» هنوز مشخص نیست که این جامعه‌ی هدف شامل چه گروه‌ها و چه کسانی می‌شود. در ادامه شاهرودی می‌افزاید: «دوره‌ی قبل یک کار پروژه‌محور بود که نشان داد این شیوه‌ی برگزاری مفیدتر است، طرفداران بیشتری دارد و انجمن عکاسان را به اهدافش نزدیک‌تر می‌کند. بنابراین این دوره هم پروژه‌محور است و در آن به جوان‌ها اهمیت داده خواهد شد.» معیار سنجش شاهرودی برای ارزیابی وی از دوره‌ی هشتم در مقام دوره‌ی مفیدتر از دورههای قبل مشخص نیست. انجمن عکاسان ایران چگونه در هشتمین دوره‌ی این رویداد به اهداف خویش نزدیک‌تر شد؟ این اهدافِ انجمن چه هستند؟ چگونه مشخص شده است که این دوره طرفداران بیشتری داشته و آیا صرف این‌که رویدادی طرفداران بیشتری دارد به معنای مفیدتر بودن آن است؟ برای پرداخت مطلوب و البته پرسش‌های دقیق‌تر پیرامون صحبت‌های شاهرودی از این جا اخبار را از طریق پست‌ها و استوری‌های اینستاگرام انجمن عکاسان و داوران این دوره پیگیری می‌کنیم.
به خبر برگزاری اشاره شد. حال به انتشار این خبر در اینستاگرام انجمن نگاهی می‌اندازیم. در پست این خبر کامنتی را مشاهده می‌کنیم به قرار زیر (تصویر ۱).
در این خبر، توضیحی در مورد نحوهی ارسال آثار و یا نحوهی شرکت داده نشده است و در جواب این کامنت صفحه‌ی انجمن به پیگیری از طریق سایت اشاره می‌کند. نکته‌ی جالب این‌که با مراجعه به سایت نهمین دوره با قسمتی تحت عنوان ورود مواجه می‌شویم اما هنگام کلیک بر روی گزینه‌ی ثبت نام، امکان ثبت نام وجود ندارد و مجدداً به صفحه‌ی اول بازگردانده می‌شویم. تا لحظه‌ی نوشته شدن این متن هم وضعیت ثبت نام در سایت تغییری نکرده است. در یکی دیگر از کامنت‌های این پست هم به این موضوع اشاره شده است امّا پاسخی از جانب انجمن به این پرسش داده نشده است. (تصویر ۲)[۶]
در پست بعدی انتخاب رامیار منوچهرزاده به دبیری نهمین دوره را می‌بینیم. این انتخاب با حکم رئیس هیئت مدیره‌ی انجمن عکاسان صورت گرفته است.
سرانجام در پست آخر اینستاگرام انجمن در مورد ده روز با عکاسان، داوران[۷] با تیتر رو‌به‌رو معرفی شده‌اند: داوران نهمین دوره «ده روز با عکاسان ایران» معرفی شدند و کار خود را آغاز کردند. در ادامه‌ی خبر آمده است: «داوران این رویداد در واقع «معرّف» عکاسان جوان در سراسر ایران هستند که در مرحله اول از بین آثار آنان، هریک به‌صورت منفرد مجموعه‌های منتخب از نگاه خود را گزینش و به دبیرخانه این رویداد معرفی می‌کنند. در پایان آثار معرفی‌شده، توسط خود آنان به‌صورت جمعی مورد داوری قرار گرفته و در نهایت چهل مجموعه به‌صورت نهایی گزینش و به نمایش گذاشته خواهد شد.»
از تیتر خبر شروع کنیم. داوران برای داوری چه کارهایی کار خود را آغاز کردند؟ این «آغاز کار»در تیتر خبر به چه معنا است؟ طبعاً داوری آثار بعد از اعلام فراخوان و ارسال آثار صورت می‌‌گیرد. به همین علّت عجله‌ی داوران چندان منطقی به نظر نمی‌رسد مگر این‌که منظور از «کار»، چیزی بیشتر از داوری آثار باشد. نکته‌ی مهم این‌جاست که اینستاگرام انجمن بعد از انتشار این خبر، پست خود را حذف (یا آرشیو) کرد و این پست از دسترس خارج شد و بعد از مدت کوتاهی دوباره این خبر پست شد. هفته‌ی پیش از انتشار این خبر، صفحه‌ی انجمن نشانی سایت را برای ارسال آثار می‌داد اما در اینجا و پیش از حذف پست، چنین پاسخ‌هایی در قبال فراخوان داده شده است (تصاویر ۳ و ۴). پاسخ‌هایی مبنی بر این‌که فراخوانی در کار نیست و آثار با بررسی و معرفی داوران به نمایش در خواهند آمد. حالا احتمالاً بتوانیم عبارت «کار خود را آغاز کردند» را بهتر بفهمیم. داوران در این دوره علاوه بر داوری، خود به مکاتبه و ارتباط با عکاسان و دریافت آثار ایشان خواهند پرداخت.
با حذف پست قبلی و انتشار پست جدید که به احتمال قوی با همان متن و تصویر قبلی همراه بوده است، مجدداً کامنت‌هایی در مورد شیوه‌ی ارسال اثر گذاشته شد اما پاسخی که به این پرسش‌ها داده شد با تغییر همراه بود.
پاسخ این بود: «شما می‌توانید از طریق یکی از داورها اقدام کنید.» (تصویر ۵)
چرا پاسخ اینستاگرام انجمن به یک پرسش مشخص در مورد نحوهی شرکت در ده روز با عکاسان ظرف چند ساعت تغییر می‌کند؟ چرا انجمن از اطلاع‌رسانی این موارد شانه خالی می‌کند و چرا تا زمانی که مورد پرسش قرار نگیرد حاضر به اطلاع‌رسانی نیست؟
در ادامه‌ی سری کلمات مبهم انجمن در پاسخ به سوالات به کلمه‌ی «اقدام» می‌رسیم. اقدام دقیقاً معادل چه کارهایی برای ارسال اثر است؟ آیا به‌معنای ارسال پیام به داوران از طریق دایرکت اینستاگرام است؟ اگر چنین باشد می‌بایست اشاره کرد که در پست انجمن از بین ده داور صفحه‌ی چهار نفر از آنان تگ نشده است (یا اصلاً در اینستاگرام حضور ندارند). (تصویر ۶)
انجمن حتّی راه دسترسی به داوران را مشخص نمی‌کند و تنها اشاره می‌کند: «اقدام کنید!». از آن مهم‌تر، چرا باید برای ارسال اثر به داوران متوسل شد؟ آیا این راه شیوه‌ای است که در آن افراد از فرصت یکسان برخوردارند؟ چنین روشی به هر طریق، چه عمدی و چه غیرعمد، باعث دخالت عواملی نامطلوب در فرایند ارسال اثر می‌شود. آیا نام‌ها، روابط، آشنایی‌ها و موارد متعدد دیگر در روش این دوره‌ی ده روز با عکاسان نقش مؤثرتری در انتخاب و داوری ایفا نمی‌کنند؟
به جا است اگر اینجا بپرسیم چرا انجمن برای رویدادی که آن را یکی از رویدادهای تأثیرگذار و مهم عکاسی ایران تلقی می‌کند فراخوان منتشر نمی‌کند؟ آیا انتشار فراخوان و اطلاع‌رسانی از طرف انجمن (و نه در پاسخ به کامنت‌ها) همان چیزی نیست که انجمن باید نسبت به تحقق آن عمل کند؟ در کنار این‌ها، انجمن عکاسان دارای عضوهای متعددی با عنوان اعضای اصلی است که هر سال برای تمدید عضویت خود در انجمن حق عضویت پرداخت می‌کنند. انجمن در قبال حق عضویت و در قبال وظایفی که بنابر اساس‌نامه نسبت به اعضای خود دارد، نباید حداقل به اعضا در خصوص برگزاری چنین رویدادی اطلاع‌رسانی کند و به آنان امکان ارسال آثار از طریق درست و شایسته‌ی خود را بدهد؟ این پرسش هم به جا است که منابع مالی برگزاری نهمین دوره‌ی ده روز با عکاسان چیستند؟ آیا شامل بخشی از حق عضویت سالانه‌ی اعضای انجمن نیز می‌شوند؟[۸] جای تأسف بسیار است اگر چنین باشد!
نکته‌ی دیگر: در اساس‌نامه‌ی انجمن و در ماده‌ی ۱ در قسمت توضیح آمده است: «عکاس کسی است که به طور مستمر اقدام به تهیه و ثبت تصاویر با ابزار عکاسی می‌نماید و از راه ارائه این تصاویر کسب درآمد می‌کند و یا عکس‌هایش را به عنوان آثار هنری در معرض نمایش و نشر قرار می‌دهد.» در دوره‌ی هشتم ده روز با عکاسان نسبت به دوره‌ی هفتم شاهد حذف طیف وسیعی از انجمن‌ها و عکاسان از ده روز با عکاسان بودیم. این انجمن‌ها عبارت‌اند از: انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس، انجمن عکاسان تبلیغاتی و صنعتی ایران، انجمن عکاسان سینمای ایران، انجمن عکاسان خانه تئاتر، انجمن صنفی عکاسان مطبوعاتی ایران و انجمن عکاسی میراث فرهنگی. از انجمن عکاسان ایران بنابر تعریفی که از عکاس ارائه می‌دهد انتظار می‌رود که به این تعریف متعهد باشد و به هیچ نحو در حذف بخش یا بخش‌هایی از گروه عکاسان عمل نکند.[۹]
علاوه بر این، در دوره‌ی هفتم شاهد فراخوانی برای نمایشگاه چهره‌ی ایران بودیم که اعضای انجمن می‌توانستند برای این قسمت آثار خود را ارسال کنند. در دوره‌ی هشتم هیچ فراخوانی منتشر نشد.[۱۰]
حال بار دیگر صحبت‌های افشین شاهرودی را به یاد بیاوریم. آیا واقعاً این شیوه که هیچ فراخوانی منتشر نشود و هیچ حقی برای اعضای انجمن به‌منظور اطلاع‌رسانی و ارسال اثر در نظر گرفته نشود، روشی است که مفیدتر است و طرفداران بیشتری دارد؟ در این روش حق عضویت و حقوق اعضای انجمن تضییع نمی‌شود؟ از طرفی اگر قصد انجمن اهمیت دادن به «جوان‌ها» است و می‌خواهد طیف گسترده‌تری از عکاسان را نسبت به دامنه‌ی اعضای خود در بر بگیرد، رویکرد مناسبی را در این دوره اتخاذ کرده است؟
در ادامه و پس از اعلام اسامی داوران، بهنام صدیقی پست انجمن را بدون توضیح و شرحی در مورد این خبر استوری کرد. (تصویر ۷)
زانیار بلوری علاوه بر استوری با انتشار پستی در مورد داوری ده روز با عکاسان خبر از شرایط و نحوهی ارسال آثار داد. عکاسان باید زیر ۳۶ سال بوده[۱۱]، ارسال عکس‌ها باید به صورت مجموعه باشد، مجموعه‌ها می‌بایست در سه سال گذشته تولید شده باشند و تا تاریخ ۵ مرداد به ایمیل zanyar.b@gmail.com ارسال شوند. از طرفی، ارسال آثار به‌معنای پذیرش حتمی اثر برای شرکت در داوری نیست. (تصویر ۸) در اسلاید دوم پست بلوری هم شاهد دستورالعمل ارسال آثار هستیم. (تصویر ۹)
گمانه می‌زنیم که این تصمیم شخصی بلوری بوده است که از طریق انتشار پست و توضیح در صفحه‌ی اینستاگرام خود، آثار را دریافت کند. می‌توان گفت که این پست امکان ارسال آثار بیشتری را فراهم می‌کند؛ چیزی که بلوری هم به آن اشاره و دلیل اطلاع‌رسانی در قالب پست را تعدّد پرسش‌ها عنوان کرد. با این حال باز هم سلب مسئولیت انجمن در عدم اطلاع‌رسانی و عدم انتشار فراخوان قابل چشم‌پوشی نیست. این‌که دیگر داوران این رویداد چه روشی را برای دریافت آثار در پیش می‌گیرند و این‌که افراد مایل به شرکت از چه راه‌هایی برای ارسال آثار و ارتباط با داوران استفاده می‌کنند پاسخی می‌طلبد که مستلزم مصاحبه با شرکت‌کنندگان و داوران است. بنابراین پرداخت به این موضوع را به بعد موکول می‌کنیم.
در انتها از انجمن عکاسان ایران در قبال مسائل و پرسش‌هایی که مطرح کردیم منتظر پاسخ هستیم. انجمن عکاسان باید در قبال عدم اطلاع‌رسانی، عدم پاسخ صریح و مشخص به کامنت‌های مخاطبان در صفحه‌ی اینستاگرام انجمن، تغییر پاسخ انجمن عکاسان در مورد نحوهی شرکت، عدم انتشار فراخوان، محوّل کردن ارسال آثار به «اقدام» از طریق داوران و عدم رعایت حقوق اعضای انجمن برای شرکت در این رویداد پاسخگو باشد. همچنین انجمن باید در قبال منابع مالی برگزاری نهمین دوره اطلاع عمومی بدهد. امیدواریم از این پس انجمن عکاسان ایران در قبال وظایف خود نسبت به عکاسان و جامعه‌ی عکاسی متعهّد باشد.
۱- برای مثال در دوره‌ی هفتم هفت انجمن عکاسی مشارکت داشتند.
۲- مثال: جلسه‌ی نقد رهام شیراز در هشتمین دوره
۳- مثال: کارگاه عکاسی HDR پدرام میرصادقی در پنجمین دوره
۴- مثال: نمایشگاه اعتیاد در نخستین دوره‌ی ده روز با عکاسان که بخشی از آثار راه یافته به جشنواره‌ی بین‌المللی عکس اعتیاد بود.
۵- اینجا تعریف بسیار کوتاه و مختصری از رویداد ده روز با عکاسان ارائه داده‌ایم. در نوشته‌ای دیگر به تعریف کامل این رویداد خواهیم پرداخت.
۶- ممکن است اختلاف زمانی کامنت‌ها نسبت به هم در اینستاگرام با چیزی که اینجا مشاهده می‌کنید، متفاوت باشد. علت، تفاوت زمانی در برداشت اسکرین‌شات از صفحه‌ی انجمن است.
۷- اسامی داوران: مهران مهاجر، مهرداد نجم‌آبادی، اسماعیل عباسی، رومین محتشم، غزاله هدایت، زانیار بلوری، نیوشا توکلیان، مهدی وثوق‌نیا، مهدی مقیم نژاد و بهنام صدیقی.
۸- به عنوان نمونه در نشست خبری نخستین دوره‌ی ده روز با عکاسان ساعد نیکذات گفت: این برنامه بدون حمایت مالی و تنها با حق عضویت اعضای انجمن عکاسان ایران برگزار می‌شود.
۹- این‌که اساساً انجمن عکاسان ایران می‌تواند تمام طیف‌ها و گروه‌های عکاسی و عکاسان ایران را پوشش دهد یا خیر، یا این‌که رویکرد رویداد ده روز با عکاسان در مواجهه با مسئله‌‌ی گروه عکاسان تعریف شده در اساس‌نامه چگونه باید باشد مستلزم تحقیق گسترده‌تر در مورد انجمن عکاسان ایران و دورههای پیشین ده روز با عکاسان است و در این متن جزو مسائل ما نیست. آن‌چه در اینجا مسلّم است مخالفت ما با حذف گروه یا گروه‌هایی از عکاسان است.
۱۰- اینجا در مقایسه‌ی دوره‌ی هفتم با دوره‌ی هشتم تنها دو عامل طیف عکاسان شرکت‌کننده و وجود یا عدم وجود فراخوان را در نظر گرفته‌ایم. مقایسه‌ی این دو دوره از دیگر حیث‌ها خارج از موضوع این متن است.
۱۱- بلوری در پاسخ به کامنتی در مورد شرایط سنّی با عبارت «دارا بودن شرایط و خوب بودن»، پذیرش عکس از عکاسان زیر چهل سال را هم امکان‌پذیر اعلام کرد.
همچنین بخوانید: «سخن دبیر نهمین دوره ده روز با عکاسان ایران»
بسیار ممنون از توجه شما . چقدر بجا بود…
واقعا اگر قرار است مثل هشتمین دوره یک سری عکس سفارشی و مشخص و بدون محتوی ارایه بشه این کار را نکنید و ابروی عکاسان را نبرید .متشکرم