تصویر ۱، از مجموعه فشردگی در توکیو، مایکل وولف
مایکل وولف عکاس مستند اجتماعی دانش آموخته رشتۀ ارتباط تصویری از دانشگاه «اسن» آلمان است. او در سال ۱۹۹۴ کار حرفهای خود را به عنوان عکاس خبرنگار آغاز کرد و چندین سال در هنگ کنگ در این زمینه کار کرد اما پس از مدتی فعالیت در مجلۀ صنعتی این کار را بیاهمیت و کسل کننده دید و تصمیم گرفت به طور جدی به نوعی از مستندنگاری هنری بپردازد. او دوربین خود را بر روی جریان زندگی روزانه در شهرهای بزرگ فوکوس کرد. وولف در سال ۲۰۰۵ برای عکسهایی که از کارگران کارخانه گرفته بود اولین جایزهاش را از ورلد پرس فوتو دریافت کرد و در سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ نیز مجددا موفق شد با عکسهایی دیگر در این رویداد مهم صاحب عنوان شود.
مایکل وولف مجموعه عکس «فشردگی در توکیو» را در سال ۲۰۱۰ در شهر توکیو کار کرد. مجموعهای که در آن آدمها از نمای باز تا نمای خیلی بسته داخل مترو فشرده در هم یا چسبیده به دیوار و شیشۀ واگنها به تصویر در آمدهاند. مردمی که صورتشان را با دست میپوشانند و یا چشمهایشان را میبندند. مجموعه فشردگی در توکیو در میان سی کتاب عکس تاثیرگذار بین سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۰ قرار داشت که توسط مارتین پار انتخاب شده بود.
تصویر ۲، از مجموعه فشردگی در توکیو، مایکل وولف
استفاده از وسایل نقلیه عمومی و شبکههای مترو در ژاپن بسیار رایج است، به ویژه در توکیو که حدود ۴۰ میلیون مسافر هرروزه با مترو جا به جا میشوند. رفت و آمد مترو سریع است و به طور متوسط در ساعات شلوغی هرسه دقیقه یک ترن به ایستگاه میآید و با وجود این ایستگاهها بسیار شلوغ و پرجمعیت هستند. به عبارتی بیست و چهار قطار در ساعت در یک مسیر حرکت میکنند. برای اینکه همه مردم در ترن جا شوند افرادی استخدام شدهاند تا آنها را به داخل واگنها هل بدهند. این افراد هل دهنده نام دارند. مردم چنان به هم میچسبند که بیشترشان تقریبا قادر به کوچکترین حرکتی نیستند.
مایکل وولف زیرکانه بر همین موقعیت خاص که مردم در آن نمیتوانند هیچ واکنشی نشان دهند متمرکز میشود و آدمها را کمپرس شده در لحظه عکاسی میکند؛ آدمهایی که خوابآلود، خسته، خشمگین و گاه حتی در خلسهای عارفمابانه گویی در برزخ تونل مرگ در حال رفتن به سر کار یا بازگشت به خانه هستند. وولف بیشتر از نماهای بسته بهره گرفته تا هم بتواند بر حس و حال آدمها تاکیدی مضاعف داشته باشد و هم محصور بودن آنها در فضای مترو را با قاب بسته تشدید کند.
تصویر ۳، از مجموعه فشردگی در توکیو، مایکل وولف
مردی قدیس وار در حال رنج کشیدن حاصل از فشردگی است و تلاش میکند تا آرامش خود را بازیابد. (تصویر ۱) برخی وقتی متوجه میشوند که وولف دارد از آنها عکس میگیرد، تلاش میکنند اعتراض کنند؛ اما تلاشی بیهوده، چرا که در واقع قادر به انجام هیچ کاری نیستند و اگر هم موفق شوند واکنشی نشان دهند، واکنشی مضحک و غمبار است! (تصویر ۲)
تلاش عبث، همراه با ناامیدی و یاس، حس غالب در این مجموعه است. گویی آدمها ارواحی هستند از دنیایی دیگر که به لنز وولف مینگرند؛ گویی خواهش وتمنایی دارند که میدانند برآورده نمیشود و جز زل زدن کاری از دستشان ساخته نیست. آنها ارواحی هستند در تونلی زیرزمینی که سوار بر مترو عازم سفری نامعلوم هستند، سفری که امید دارند به جایی دیگر بیانجامد تا شاید بتوانند انقام حس ناتوانی و حسرت و فقدان خود را از جهان بگیرند. (تصویر ۳)
تصویر ۴، از مجموعه فشردگی در توکیو، مایکل وولف
برخی قابها ذهن ما را به خیالپردازی وا میدارد و دوست داریم بفهمیم پشت این شیشه حایل چه خبر است؟ در قاب یکی از دریچهها تنها دستی میبینیم که برای کمک و یا خواهش از دنیای درونی مترو روی شیشه لغزیده، دنیایی ظاهرا مرموز که از دورن آن خبر نداریم، هرچند واقعیت این است که همگی کم وبیش در شرایطی مشابه قرار گرفتهایم و از ماجرا خبر داریم. عکاس با بهرهگیری از بازی نور و سایه و حالت مه آلود شیشهها با قطرات آب روی آن از فضا آشنایی زدایی کرده و موقعیتی ساخته تا تخیل بیننده را به کار بیاندازد. (تصویر ۴)
در تصویری دیگر دختری شبح وار به سان فرشتهای هبوت کرده و مه چهرهاش را سراسر گرفته و نامعلوم است. شاید ما نباید او را ببینیم. شاید زیست جاری در پس رنج روزمره از چهرهها هویتزدایی کرده است. و یا شاید در دوزخ زیرزمینی که تنها حرمان و رنج را برای مسافران خود به ارمغان میآورد، این قطرات روی شیشه اشکی است که بر تن پنجره میریزد. (تصویر ۵ و ۶)
تصویر ۵، از مجموعه فشردگی در توکیو، مایکل وولف
حس و حال بیرمق فیگورها، با نگاه مبهوت و یخ زدهشان حکایت از مسخ شدن دارد. سوژههایی که در واقعیت با وجودکار و مشغله زیادِ هر روزه، خود را از یاد برده و فراموش کردهاند. وولف با انتخاب زمان و موقعیت درست، فصلی را برای عکاسی انتخاب کرده که سردی هوا و شیشههای بخار گرفته در آن، نقش مهمی در تشدید فضای موجود ایفا کرده است. فضایی گرفته، سرد و مهآلود که به نحوی بیانگر حس و حال سوژهها است.
تصویر ۶، از مجموعه فشردگی در توکیو، مایکل وولف