نقوش آهنی

توضیحات

مصطفی حمیدی در مقدمه‌ی این کتاب می‌نویسد:
اواخر دهه ۲۰- چند سالی است که از ورود معماری نوین به تهران می‌گذرد. وجود ابزار و مصالح جدید این امکان را به مهندسین معمار داده است تا ایده‌های جدید و نوگرایانه خود را به طرح و اجرا برسانند. چهره تهران به آرامی تغییر کرده و هویتی جدید پیدا می‌کند. بناهای جدید نوگرایانه است اما نه آنچنان که با گذشته خود بیگانه باشد. ساختار داخلی بنا بر اساس احتیاجات مرسوم محلی و ساختار نمای خارجی بنا بر اساس ترکیبی از نگاه ایرانی-غربی شکل می‌گیرد تا به مرور هویتی معقوب و با قاعده برای تهران ساخته و پرداخته شود و البته هویتی در ارتباط با آنچه در دوره پیش از خود داشته است. این جریان تا اوایل دهه ۵۰ ادامه داشته است.

در باب معماری، مهندسین و طراحان این بنا‌ها به تفصیل در کتاب‌های تخصصی معماری شرح داده شده و به دلایل بروز این دگرگونی از لحاظ معماری تخصصی و جامعه‌شناسی در دو مقاله دیگر پرداخته شده است. اما آنچه که مورد نظر من و موضوع این مجموعه است جزئی مهم از ساختار یک بنا یعنی درب ورودی و نرده‌هایی است که به عنوان حفاظ روی پنجره‌ها و لبه بالکن‌ها تعبیه می‌شده است.

همانطور که در این مجموعه می‌بینیم تنوع این نقوش بسیار است و هرکدام با ذوق و نگاهی خاص و متفاوت طراحی شده – که می‌توان گفت تقریباً بی‌نظیر و متعلق به تهران است. نقوش کاملا مدرن و نوگرایانه است. مدرن نه به این معنا که تقلیدی صرف از نمونه‌های غربی آن باشد بلکه از این جهت که بسیار متفاوت از ساختار معمول در دوره قبل از خود است ولی نه آنچنان که گذشته در آن گم شده باشد. در بیشتر این نقوش به راحتی می‌توانیم ردپایی از خطوط ایرانی-اسلیمی پیدا کنیم و در آن تعدادی هم که فاقد این ارتباط هستند می‌توان خلق نقوشی را دید که در مدرن‌ترین طرح‌ها و آثار هنری غربی در‌‌ همان دوره دیده می‌شد و این به معنای عملی متحورانه اما با قاعده است، چرا که در هر دو صورت این طرح‌ها تناسبی کامل با ساختار بنا داشته است.

از موضوع طراحی نقوش این درب‌ها و نرده‌ها که بگذریم به مرحله اجرا و ساخت آن‌ها می‌رسیم که توسط صنعتگران خلاق و چیره دست انجام می‌شده‌است. متاسفانه در باب چگونگی اجرا اطلاعات مدون و موثقی موجود نیست و آنچه هم که موجود است محدود به گفته‌ها و شنیده‌هایی است مخدوش و ناموثق. ولی آنچه که مسلم است اجرای این کار‌ها با دست و با ابزاری با کارایی محدود و اغلب خودساخته، همراه با خلاقیت فنی زحمت فراوان و اجرت ناچیز توسط صنعتگران آهنگر انجام می‌شده است.

اطلاعات بیشتر