زمینه‌های فتومونتاژ

توضیحات

فتومونتاژ، شیوه ی ترکیب عناصر عکسی برای دست یابی به تصاویر واحد است. این شیوه، از زمان پیدایش تاکنون با چالش پیرامون خیال و واقعیت، همواره یکی از جذاب‌ترین عرصه‌های تولید تصویر بوده است. تعریف دقیقی برای این روش بیان هنری وجود ندارد. ابداع اصطلاح فتومونتاژ را به دادائیست های برلین نسبت می دهند، ولی زمینه های بروز آن را می توان در دهه های آغازین پیدایش عکاسی به ویژه در تصاویر ترکیبی هنرمندان تصویرگرا جست و جو کرد.

روش چاپ ترکیبی تصویرگرایان که اغلب در جهت تولید تصاویر تمثیلی به کار می رفت، از زمان مکتب دادائیسم به بعد، با شیوه های متمایزی نظیر فتوکلاژ، فتومونتاژ، عکس ساختگی، فتوپلاستیکس، تصویرگری دیجیتال و …، با اهداف فانتزی، وهم گرا، سیاسی، اجتماعی و تبلیغاتی تکامل خود را آشکار کرده است.

کتاب زمینه های فتومونتاژ با هدف بررسی زمینه‌های تاثیرگذار بر پیدایش و سیر تحول فتومونتاژ از آغاز ابداع عکاسی تا سال های اخیر، برپایه ی رخدادهای سبک شناختی و دگرگونی ابزارها و تکنیک ها، در هشت زمینه نگارش شده است.

نخستین اندیشه یک عکاسی معمولاً عبارتست از جستجوی موضوعی جالب که پس از یافتن به ترکیب و کادربندی آن می‌پردازد. اما، آماتور فتومونتاژ که از این رسم و قاعده پا فرا‌تر می‌گذارد و سنت شکنی می‌کند خود موضوع خویش را به وجود می‌آورد و بدان شکل می‌بخشد. لازم است که عناصر کمپوزیسیون را جمع آوری کند، زیرا اوست که باید این کمپوزیسیون را خلق کند. بدین منظور او باید از قدرت تخیل بهره گیرد، موضوعی را که به فکرش رسیده است بپروراند و بارور کند و آنرا بر پا سازد. همین هاست که جاذبه خاصی به این روش و اسلوب می‌بخشد. یکی دیگر از نکات جالب فتومونتاژ تنوع بی‌پایان امکانات آن است.

پیش از آغاز مطلب بی فایده نخواهد بود اگر تعرریفی در مورد فتو مونتاژ به عمل آید: تحت این اصطلاح، عناوین مختلفی را که همگی صحیح‌اند اما با هم اختلاف دارند می‌توان جمع کرد. فتومونتاژی که مورد بحث ماست عبارتست از: جمع آوری عناصر مختلف و مجزا در یک تصویر به وسیله یک روش عکاسی.

برحسب این تعریف، چند نوع فتومونتاژ امکان دارد که یکایک به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت. واضح است که در این مختصر، چنین موضوع وسیعی را نمی‌توان بطور مفصل بیان کرد. از اینرو به توضیحاتی درباره اساس آن‌ها، با مثال‌هایی چند اکتفا خواهد شد. قوه تخیل خوانندگان بقیه کار را برعهده خواهد گرفت و سهولت پیشرفت آن‌ها را در این راه فراهم خواهد ساخت.

ساده‌ترین روش فتومونتاژ عبارتست از بریدن قسمت‌هایی از دو یا چند عکس و چسباندن آن‌ها در یک کمپوزیسیون جدید. گرچه این طریقه در اساس ساده‌ترین راههاست، اما اجرای آن مستلزم مهارت و مخصوصا ظریف کاری است. مثال‌هایی که می‌توان ذکر کرد بیشمار است و تخیل خوانندگان می‌تواند تعداد بیشتری نیز بیافریند: اگر عکس یکنفر را که سرپا ایستاده است از تصویری بریده و روی عکس دیگری که در زیر نور خورشید از منظره‌یی گرفته شده است بچسبانیم، شخصی را نشان خواهد داد که سایه خود را از دست داده است.

ساده‌ترین کار‌ها بریدن کله یکنفر و چسباندن سر شخص دیگر به جای آن است. نظبر چنین تصاویری را در مجلات به وفور مشاهده کرده‌اید. در این نوع فتومونتاژ به خط برش دور عکس‌ها باید دقت کرد و از هر رتوش در این مورد باید بهره گرفت. کمی رنگ سفید ـ گوآش سفید مخصوص رتوش برای سفیدی‌ها، اندکی مرکب چین برای سیاهی‌ها، مخلوطی از دوده سیاه و گواش سفید برای خاکستری‌ها و یک فرچه رتوش وسائل کار را تشکیل می‌دهد. بکار بردن مدادهای رتوش که از گرافیت سفت ساخته می‌شود نیز امکان دارد اما مشکل‌تر و دقیق‌تر است و تمرین و آموزدگی بیشتری لازم دارد. در هر حال با دقت و ظرافت زیاد باید کار کرد و همیشه کارهای مونتاژ و رتوش را روی عکس بزرگتری انجام داد و سپس آنرا کوچک کرد.

در انتخاب و برش تصاویر کمی تردستی و اندکی مهارت لازم است. مثلا اگر بخواهیم سر حیوانی را که دارای یال‌های ظریف است بر روی تنه انسانی قرار دهیم نباید سر حیوان را از عکس جدا کرد زیرا با تمام دقتی که به کار برده شود تارهای یال را نمی‌توان با قیچی تعقیب کرد. برعکس تصویر انسان را که دارای خطوط ساده‌تر است باید برید و زیر سر حیوان قرار داد. این موضوع می‌تواند یک قاعده عمومی شود، بدینگونه که در یک مجموعه دکوپاژ همیشه قسمت‌هایی که بریدن و جداکردن آن‌ها ساده‌تر و راحت‌تر است بریده شود و بر روی تصویر ترکیب شدنی انتقال یابد، نه بر عکس.

یک فتو مونتاژ جالب بسیار ساده عبارت است از ایجاد برشی در یک تصویر به کمک تیغ ریش تراشی و خارج کردن تصویری دیگر از زیر آن. مانند شخصی که در پشت درخت مخفی شده و تنها سرش نمایان است. برای این منظور، از یکسو تصویر شخص مذکور را داریم و از سوی دیگر منظره‌یی که درختی در پلان اول آن دیده می‌شود. ابتدا آن شخص را دور تا دور بریده و از بقیه عکس جدا می‌کنیم، سپس برشی در امتداد تنه درخت ایجاد کرده و سر شخص را از زیر آن برش به بیرون می‌لغزانیم و بدینگونه، تا حدی که لازم است، می‌توانیم سر و تنه را از مخفی‌گاه خارج سازیم. یک نقطه چسب و چند دقیقه قرار دادن تصویر در زیر کتابی سنگین آنرا کاملا صاف و مسطح خواهد کرد …

اطلاعات بیشتر