ساختار شکنی! – قسمت اول

معمولا قوانین و قواعد خاصی بر هنر حاکم  است .  عکاسی همچون دیگر هنر‌ها دارای قواعدی است که بارها شنیده ایم و به ما توصیه شده است، این قواعد در اکثر کلاس‌ها و کتب عکاسی و مراجع توسط اساتید بر ما حکم شده‌اند و ما را به پیروی از آنها رهنمون ‌می‌کنند. قواعد  کلاسیکی که برای داشتن یک عکس بهتر، زیباتر، و هنرمندانه تر به ما کمک شایانی ‌می‌کنند. اما اگر عکاسی را یک هنر بدانیم ( همچون سایر هنر‌ها ) ما به عنوان هنرمند و عکاس باید خلاقیت و نوآوری های خود را نیز به آن بیافزاییم. پیروی از اصول و قواعد در بسیاری از موارد الزامی است و عکاس چاره‌ای جز استفاده صحیح از اصول و ابزارش ندارد و همواره باید به این اصول و قواعد پایبند باشد. اما گاهی هنرمندانی هسستند که با خلاقیت و با کمک افکارشان یک هنر را ماندگار ‌می‌کنند. چه بسیار از هنرمندان کلاسیک در رشته های مختلف که ما هرگز نامی از ایشان نشنیده ایم و چه بسیار هنرمندانی که با ذوق و سلیقه خود ماندگار شده اند.
اصولا بسیاری از هنرها وابسته به ابزارند از آلات موسیقی تا بوم و رنگ و یا احیانا فیلم، نگاتیو، سنسور و لنز! و برای کاربری این ابزار قواعد خاصی را پیش از ما بر آن حکم کرده‌اند و ما همیشه مجبور به پیروری از این قواعد بوده ایم و یا خواهیم بود.


اما در این مبحث جدید در سایت عکاسی دات کام قصد داریم از جهت دیگری به هنر جاودانه عکاسی نگاه کنیم. این نگاه نو یقینا به معنای زیر پا گذاردن تمامی اصول و قوانین هنر عکاسی نیست و یا خدای نکرده به معنای قدر ناشناسی نسبت به اساتید کلاسیک این هنر خلاقانه که ما و شما همیشه مدیون این عزیزان هستیم. در این مباحث قصد داریم قدری از چارچوب‌ها و قواعد خارج شویم و قدری با ذهن خود درگیر شویم. این مبحث که با نام ساختار شکنی از این پس در سایت عکاسی منتشر ‌می‌شود نگاه آزاد و اقتباسی است از مقالات Andrea Thompson در مجله Digital Camera World  با نامRip Up The Rule Book!


یادآوری!

البته دوستان و عزیزان به این نکته توجه ویژه داشته باشند که این موضوع ( یعنی ساختارشکنی ) همچون تیغ دو لبه است و گاهی زیاده روی خود عاملی خواهد بود که کار شما را نه تنها خلاقانه و نوآورانه نخواهد کرد بلکه از ارزش آن خواهد کاست و اثر شما را بی معنا خواهد کرد. آفتی که متاسفانه همیشه در هنر دیده شده است و با زیاده روی در یک جنبه باعث هدر رفتن خلاقیت‌ها و ایده های بکر خواهد شد. چه بسیار عکاسانی که به نام هنر خلاقانه و ساختار شکنانه آثاری را خلق کرده‌اند که متاسفانه در برهه‌ای از زمان مقبول بوده‌اند ولی بعد از مدتی از ذهن‌ها پاک شده و نامی از آن هنرمندان باقی نمانده است. این روز‌ها در هنر ایران هم بسیارند هنرمندانی ! که به نام هنر فقط سیاه مشق هایشان را منتشر کرده و باعث بی ارزش شدن خود و هنرشان ‌می‌شوند. این روز‌ها تا دلتان بخواهد واژه هایی مثل  Conceptual Art و Abstract شنیده ‌می‌شود هرکس هر اثری را که هیچ معنا و مفهومی ندارد را به نام هنر ساختارشکن، نوآورانه و مفهومی معرفی و ارائه ‌می‌کند و گاهی باعث تاسف هنرمندان واقعی دیگر ‌می‌شود. در صورتی که قضاوت در این موضوع یکی از سخت ترین انواع نقد هنری است و نیازمند تجربه و احاطه کامل منتقد به اصول نقد هنری است.

 

 

یکی از قوانین دایمی و الزامی عکاسی که همیشه توصیه ‌می‌شود آن است که همیشه دوربین را در پایدار ترین حالت نگهداشته و عکاسی کنیم. توصیه های فراوانی برای در دست گرفتن دوربین وجود دارد که حتی تنفس کردن در زمان چکاندن شاتر را نهی ‌می‌کند و سه پایه‌ها و تک پایه های گران قیمت، پیچیده و مختلفی برای پایدار نگه داشتن دوربین ساخته ‌می‌شوند. همیشه توصیه ‌می‌شود تا جایی که امکان دارد سرعت شاتر را افزایش دهید تا لرزش دست کمترین تاثیر را در خروجی داشته باشد. برای نیل به این هدف تکنولوژی لرزه گیر در لنز‌ها و سنسور‌ها ساخته ‌می‌شود تا لرزش دست کمترین تاثیر را داشته باشد. بار‌ها توصیه ‌می‌شود از سلف تایمر دوربین به همراه قفل آینه استفاده کنید و یا حتی از ریموت کنترل‌ها تا کوچکترین لرزش باعث محو شدنBlur  تصویر نشود و عکس هایتان شفاف و واضح Sharp باشد.



اما ! گاهی عکاسان خلاقی هستند که عمدا و دانسته این قانون همیشگی را برای خلق اثری منحصر به فرد زیر پا ‌می‌گذارند.  برای مثال در صحنه هایی که سوژه متحرک است و یا حرکتی در صحنه دیده ‌می‌شود و عکاس مایل است این احساس و شور حرکت را به بیننده منتقل کند سعی ‌می‌کند این قاعده همیشگی را رعایت نکند. با کمی محو شدن سوژه در چنین عکس هایی حس تحرک و شادابی و انرژی به بیننده منتقل خواهد شد.

 

یکی از روش های اجرای این ایده کاهش سرعت شاتر دوربین است. برای داشتن محو شدگی تحت کنترل ‌می‌توانید سرعت شاتر را چند استاپ از چیزی که باید باشد کمتر کنید. برای این کار باید دوربین را کاملا پایدار کرده و نگذارید بیش از حد تکان بخورد ( ترجیحا از سه پایه استفاده کنید!! ). این ایده یکی از بهترین روش‌ها برای عکاسی از مردم و کودکان و حیوانات است. بگذارید حس حرکت را خود سوژه به کارتان منتقل کند. سعی نکنید که چیزی را بیش از حد جابجا کنید. سوژه خود کارها را انجام ‌می‌دهد.

یک روش دیگر آن است که در هنگام چکاندن شاتر و نوردهی قدری دوربین را نیز  به عمد تکان دهید. ناگفته پیدا است که در این هنگام دیگر به سه پایه نیازی نخواهد بود. این روش بیشتر برای صحنه هایی که سوژه ثابت است و تحرکی ندارد کارایی دارد. مثلا هنگامی که از یک درخت، گل، منظره طبیعت و شهر و یا یک سنگ عکاسی ‌می‌کنید. برای این کار باید قدری زمان نوردهی را افزایش دهید ( به یاد داشته باشید که سرعت شاتر ارتباط مستقیمی با فاصله کانونی و همچنین دیافراگم دارد ) و دوربین را در دست داشته باشید و با احتیاط قدری دوربین را تکان دهید. تکان دوربین ‌می‌تواند در جهات مختلفی باشد. تصمیم گیری در این مورد به عکاس و موقعیت او بستگی دارد. ممکن است با یک تکان جزیی در جهت افقی و یا عمودی کارتان تکمیل گردد. ممکن است نیاز باشد قدری دوربین را بچرخانید و یا حتی عقب و جلو ببرید. گاهی ترکیبی از چند حرکت نیز بسیار خلاقانه خواهد بود. سعی کنید دوربین در دست شما شبیه به قلم موی نقاشی باشد. حرکات را نرم و آهسته انجام دهید. حرکات خطی را با شدت انجام ندهید. سعی کنید لرزش را کم کنید و حرکات را در یک راستا انجام دهید. حتی ‌می‌توانید از لنزتان نیز کمک بگیرید. اگر از یک لنز زوم استفاده ‌می‌کنید ‌می‌توان با افزایش و یا کاهش فاصله کانونی این حرکات را خلق کنید سعی کنید از حالت تله به واید و یا برعکس این تجربه را انجام دهید. حرکات چرخشی در یک دایره فرضی هم ‌می‌تواند به شما کمک فراوانی کند. حرکت در جهت حرکت سوژه ی متحرک ( مثل ماشین، کودک، حیوان ) و یا وزش باد، امواج دریا، و یا حتی حرکات منحنی‌وار. کافی است فقط قدری خلاقانه تر بیاندیشید. نیازی نیست حساس باشید. سعی کنید چندین شات را با وقت و حوصله تهیه کنید. نهایتا آنها که به دلتان نمی نشیند را از روی دوربین پاک کنید، به همین راحتی!

هنگامی که قصد انجام این تجربه را دارید ابتدا دوربین را آماده کنید. همیشه از کمترین میزان حساسیتISO  استفاده کنید تا در مقابل بتوانید سرعت شاتر را راحت تر انتخاب کنید. از تنظیمات دوربین مد تقدم شاتر (مد S درنیکون و یا Tv در کانن) را انتخاب کنید. سرعت شاتر را یک تا سه استاپ از سرعتی که سوژه را فریز (شارپ و ثابت) ‌می‌کند، کند تر کنید. اگر دیدید که سیستم اتوفوکوس در کارتان اخلال ایجاد ‌می‌کند، سیستم اتوفوکوس را خاموش کنید و از فوکوس دستی استفاده کنید.  فوکوس را بر روی سوژه و یا جایی که فکر ‌می‌کنید سوژه نهایتا در آنجا مستقر خواهد شد قرار دهید. در نور روز و شدید اگر موفق نشدید که سرعت شاتر را به اندازه کافی پایین بیاورید و عکس هایتان اوراکسپوژ شد ‌می‌توانید از یک فیلتر پلاریزه و یاND  استفاده کنید. این فیلتر‌ها به شما کمک ‌می‌کنند که سرعت شاتر یک تا دو استاپ کاهش پیدا کند. پس در نور روز حتما یک فیلتر پلاریزه و یا ND به همراه داشته باشید. برعکس ! اگر در شب دیدید که نور کافی نیست و سرعت شاتر بسیار کاهش پیدا کرده ‌می‌توانید دیافراگم را کمی باز کنید و یا اینکه حساسیت ISO را افزایش دهید و یا ترکیبی از هر دو گزینه را به کار ببرید. حتی ‌می‌توانید از فلاش دوربینتان نیز استفاده کنید. می توان از مد تاخیر شاتر استفاده کرده و صحنه را قدری روشن کنید.  

James Sparshatt در سفری که به Gokarna  یکی از شهر های هندو نشین جنوب هندوستان داشت از این تکنیک به خوبی برای خلق تصاویری جذاب استفاده کرد. او در مورد تهیه این عکس‌ها چنین ‌می‌گوید:

در ساحل دریا تعدادی از بچه های مدرسه قصد آب تنی داشتند. من هم فرصت را به دست آورده و تعدادی عکس با این روش تهیه کردم. دوست داشتم عکس هایم انرژی و تحرک و شادابی سوژه را به خوبی منتقل کند. منتظر ماندم تا حرکات کودکان به یک حس عاطفی و رویایی برسد. دوربین را بر روی تقدم شاتر قرار داده و آن را در دست گرفتم، به کمک لنز ۲۰۰ م م سرعت شاتر را بین ۱/۴ ثانیه تا ۱/۳۰ ثانیه تغییر دادم. با وجود زمان اندک، تعداد زیادی عکس ( حدود ۲۰ عدد ) تهیه کردم و تعدادی را مرور کردم. باز هم شروع به عکاسی کردم در حدود ۶۰ عکس  دیگر هم گرفتم و در نهایت از بین آنها فقط ۵ عکس نظرم را جلب کرد و از آنها راضی بودم. به سرعت آنها را مرور ‌می‌کردم، بسیاری از آنها بیش از حد محو و کدر بودند و برخی هم بسیار شلوغ و برخی با کادر نا مناسب.  در نهایت چند برداشت آن برایم بسیار دلپذیر تر بود. هیچ کدام از عکس‌ها دستکاری دیجیتال نشده‌اند و فقط همان چیزی است که دوربین ثبت کرده است. این روش عکاسی نیاز به تمرین و حوصله فراوان دارد.