سینکیانگ غربیترین استان چین است و در مرز کشورهای آسیای مرکزی، روسیه و مغولستان قرار دارد. این منطقه دو برابر فرانسه مساحت و ۲۲ میلیون نفر جمعیت دارد، که اکثریت آنها بومیهای اویغور هستند، یک گروه نژادی ترکتبار با مذهب اسلام سنی که برای قرنهاست در این ناحیه زندگی میکنند. در دههی اخیر بهدنبال مهاجرت دستهجمعی چینیهای نژاد هان و آزار و اذیتهای مقامات حکومتیِ شدیداً سکولار چین، تنشهایی در این منطقه ایجاد شده است. پاتریک وک (Patrick Wack) در سالهای ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷، سالهای منتهی به حبس دستهجمعی اویغورها توسط مقامات چینی، عکسهایی از این منطقه گرفت و آنها را در قالب مجموعهای با عنوان «سرحد غرب» (Out West) منتشر کرد که در ادامه بیانیه و عکسهایی از این پروژه را با هم میبینیم.
پاتریک وک با وام گرفتن از مفاهیم رمانتیکی که حول سرحدات آمریکا میچرخند—آرمانهای کاوشگری و توسعه—داستان تصویریِ غربیترین منطقه در چین را به تصویر کشیده: استان سینکیانگ. در حالی که مفهوم «غرب آمریکا» تصویر کابویها و پیشاهنگان، سرنوشت مقدر و آزادیهای فردی را به ذهن متبادر میکند، غرب چین هنوز چندان شناختهشده نیست.
اینجا مکان تکثر است—چشماندازهای نفسگیر و وسیع، کوههای بکر و دریاچههای خوشرنگ، سازههای جدید و میدانهای نفتی، ساختمانهای متروک و شهرهای روبهاضمحلال، دینداران و بانگ اذان، سکوت و اقلیتهای متهم، فرصتها و آیندهای نامعلوم. اینجا سرزمینِ تغییر هویت است. در اصل، سینکیانگ سرحدی جدید است برای تسخیر و تعمق.
سینکیانگ که ترجمهی تحتاللفظیاش در زبان چینی «سرحد جدید» معنا میدهد، سرزمینی دورافتاده است، و برای قرنها همین گونه بوده. استان سینکیانگ چین با وسعت بیش از دو برابر فرانسه و جمعیت کمتر از شهر شانگهای، زمانی بهعنوان اولین بخش از راه ابریشم، چین را به آسیای مرکزی و اروپا متصل میکرد. با این حال، از لحاظ فیزیکی، فرهنگی و سیاسی منزوی مانده، یک «دیگری» درون چین مدرن. بیکرانگی فضا را میتوان در آنجا حس کرد؛ متون موزون عربی، چشماندازهای شهری پر-از-مسجد؛ نامگذاریاش بهعنوان منطقهای خودمختار؛ و آتشی زیر خاکستر بهسبب رابطهی ناجورش با شرقِ دستیاخته، تحمیلگر و بپّا.
برای اکثریتِ نژاد هان در چین، سینکیانگ دوباره به سرحد جدیدی تبدیل شده، برای راه ابریشم جدیدِ پکن—سرنوشت مقدرِ چین—با وعدهی آبادانی در میدانهای سرشار نفتیاش. برای پاتریک وک، سرحد غرب همان قدری داستان این منطقه است که داستان خودش، همان اندازه مستندسازی یک مکانِ معاصر و تاریخی است که سفری احساسی برای یافتن معنای تقلا و چراییاش.نوعی گیرایی ذاتی در این منطقه وجود دارد—هم کلید است و هم مانعی بر سر راه چین جدید—و آواز دلبرانهی بیکرانگیاش که ناخواسته برانگیزانندهی خود-نگری و خواستن است. سرحد غرب با نمایش رمانتیسیسم این سرحدات، سینکیانگ را از دریچهی امروزش میبیند، از رهگذر مدیوم عکاسی که از آسودگی—و تشویشِ—سورئالِ امرِ ناشناخته میگوید.
سرحد غرب تجربهای از سینکیانگ را پیش چشم میگذارد که بیگانگیاش را با مفاهیمِ معاصری که از چین جدید شکل گرفته برجسته ساخته و جریانهای زیرپوستیِ تنش و راز و رمزی که پرورده—چه در ذهن آنها یا ذهن ما—را مورد تأکید قرار میدهد. و در هستهی سرحد غرب پرسشی نهفته: غرب چیست جز شرق برای دیگری؟
در سال ۲۰۱۸ با ظهور سیستم حبس اجباری حکومت چین، وک برای تولید مجموعهی دومش از این منطقه دوباره تصمیم به رفتن به آنجا گرفت و در سال ۲۰۱۹ دو بار موفق به رفتن به آنجا شد. مجموعهی دوم این عکاس از این منطقه را در اینجا ببینید. شایان ذکر است که عکسهای این دو مجموعه بهتازگی در قالب کتابی تحت عنوان غبار منتشر شده است.
کیوان نیک طبیعت، دانشآموختهی مقطع کارشناسی ارشد عکاسی از دانشگاه تهران است. تألیف و ترجمه صدها مقاله و خبر در سایت عکاسی، همکاری با سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) و انتشارات علمیوفرهنگی در زمینهی ترجمهی کتاب و همکاری با نشریات چشمک، حرفه: هنرمند و کالوتیپ در زمینهی ترجمه و نگارش مقاله از جمله فعالیتهای اوست. همچنین، تعدادی از آثار او در نمایشگاه (Fotografia Europea (2018 ایتالیا به نمایش درآمدهاند.