ایزو چیست؟ چرا اهمیت دارد؟ و مهم‌تر این که، چه زمانی باید از ایزو بالا و ایزو پایین استفاده کنیم؟ در این مقاله، به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم.
ایزو در عکاسی به چه معناست؟
ایزو (ISO) میزان حساسیت حسگر دوربین به نور را مشخص می‌کند. هر چه ایزو بالاتر باشد، حسگر دوربین‌تان به نور حساس‌تر می‌شود، و عکس‌های روشن‌تری حاصل خواهد شد.
ایزو با اعدادی مثل ۱۰۰، ۲۰۰، ۴۰۰، ۸۰۰، ۱۶۰۰ و ۳۲۰۰ مشخص می‌شود. البته، خیلی از دوربین‌ها اعداد دیگری از ایزو را هم دارند (به‌عنوان مثال، ایزو ۱۲۵ و ۱۶۰ که بین ایزو ۱۰۰ و ایزو ۲۰۰ هستند). و بیشتر دوربین‌های امروزی اعداد ایزو بالاتری مثل ۶۴۰۰، ۱۲۸۰۰ و ۲۵۶۰۰ را نیز پشتیبانی می‌کنند.
با آن که ایزو معمولاً در بستر عکاسی دیجیتال مطرح می‌شود، در عکاسی آنالوگ نیز از ایزو استفاده می‌شود—هر رول فیلم دارای یک ایزو یا حساسیت تعیین‌شده است.
ایزو مخفف چیست؟
ایزو (ISO) مخفف International Organization for Standardization به‌معنای «سازمان بین‌المللی استاندارد» است. اما برای عکاسی، نام چندان اهمیتی ندارد. صرفاً کافی است ایزو را میزان حساسیت دوربین‌تان به نور در نظر بگیرید.
ایزو و نوردهی: چرا ایزو مهم است؟
با افزایش ایزو، عکس‌هایتان روشن‌تر می‌شوند. و اهمیت ایزو در همین جاست!
به عبارت دیگر، ایزو در کنار مؤلفه‌های دیگر مثلث نوردهی—دیافراگم و سرعت شاتر—میزان روشنایی کلی یک عکس را تعیین می‌کند.
به عنوان مثال، اگر ایزو را تا ۱۰۰ پایین بیاورید (به‌شرط ثابت ماندن دیافراگم و سرعت شاتر)، عکس‌تان تاریک‌تر می‌شود. با افزایش ایزو به ۲۰۰ عکس‌تان روشن‌تر خواهد شد. و با افزایش ایزو به ۴۰۰ حتی روشن‌تر از قبل.
تغییر ایزو می‌تواند تفاوت میان یک عکس تاریک مثل این:
و یک عکس روشن‌تر مثل این را رقم بزند:
بنابراین می‌توان کاربرد ایزو را درک کرد. اگر در جایی عکاسی می‌کنید که نور کمی دارد—مثلاً در شب یا در فضای داخلی—عکس‌هایتان ممکن است تاریک شوند. با افزایش ایزو می‌توان آنها را روشن‌تر کرد.
حتی زیر نور خوب، افزایش ایزو می‌تواند مفید باشد. ممکن است برای ثبت یک ماشین مسابقه به سرعت شاتر فوق‌العاده سریعی نیاز داشته باشید، اما افزایش سرعت شاتر عکس را تاریک کند. بنابراین، به‌جای این که فقط سرعت شاتر را زیاد کنید، هم سرعت شاتر را زیاد می‌کنید (که باعث کم شدن نوردهی و تاریک‌تر شدن عکس می‌شود) و هم ایزو را (که کم شدن نوردهی حاصل از افزایش سرعت شاتر را جبران می‌کند).
اما ایزو یک نقص مهم دارد، که در بخش بعدی به آن می‌پردازیم.
مشکل ایزو بالا: نویز
افزایش ایزو بسیار مفید است. اما بهایی دارد:
هر چه ایزو بالاتر باشد، نویز یا پارازیت تصویر که با دانه‌دانه شدن خود را نشان می‌دهد بیشتر می‌شود.
نویز شبیه لکه‌هایی از رنگ و نور است که به‌شکلی تصادفی در سطح کل عکس ظاهر می‌شوند. در پایین نمای نزدیکی از عکسی از یک گل را می‌بینیم. عکس سمت چپی در ایزو ۱۰۰ گرفته شده، و عکس سمت راستی در ایزو ۳۲۰۰.
آیا متوجه تفاوت شده‌اید؟ به گلبرگ‌های وسط عکس دقت کنید. ایزو بالا در عکس سمت راست نویز ناخوشایندی را ایجاد کرده، در حالی که عکس ایزو پایین در سمت چپ شکل کاملاً تمیزی دارد.
بنابراین، با آن که افزایش ایزو مفید است، اما بهایی دارد. بله، نوردهی‌تان بیشتر و عکس‌تان روشن‌تر می‌شود، اما نویز عکس هم بیشتر خواهد شد.
به همین دلیل است که نمی‌توانید همیشه با ایزو بالا عکاسی کنید. در عوض، در مواقعی که امکانش هست از ایزو پایین استفاده کنید و تنها وقتی ایزو بالا را به کار ببرید که مجبورید.
البته باید بگویم که که فناوری حسگر دوربین‌های دیجیتال دائماً در حال پیشرفت است. ده سال پیش، ایزو ۸۰۰ عکس‌هایی فوق‌العاده پرنویز ایجاد می‌کرد. اما در سال ۲۰۲۱، شما می‌توانید با یک دوربین فول‌فریم جدید با ایزو ۱۶۰۰ یا ۳۲۰۰ عکاسی کنید و عکسی تقریباً خالی از نویز به دست بیاورید.
چگونه از ایزو استفاده کنیم؟
افزایش ایزو عکس‌های روشن‌تر و نویز بیشتر حاصل می‌کند. با کم نگه داشتن ایزو کیفیت عکس حفظ می‌شود اما ممکن است به عکسی تاریک یا تار در اثر حرکت برسید. خب چه کار باید کرد؟
این واقعاً بستگی به شرایط دارد. توصیه‌ی من این است که ایزو را در پایین‌ترین مقدار قرار دهید (شاید ایزو ۵۰ یا ۱۰۰)، به‌جز این سه موقعیت:
- نور محیط کم باشد و دست‌یابی به عکسی با نوردهی مناسب دشوار.
- باید حرکت را منجمد کنید و/یا سعی دارید عکس کاملاً واضح و شارپ باشد.
- می‌خواهید عکسی با عمق میدان بالا بگیرید.
بیایید به هر یک از این سه سناریو نگاهی داشته باشیم.
سناریو ۱. نور محیط کم است و دست‌یابی به عکسی با نوردهی مناسب دشوار
این رایج‌ترین علت برای افزایش ایزو است. فرض کنید که در حال عکاسی در یک فضای داخلی یا در شب هستید و باید نوردهی را افزایش دهید. برای افزایش نوردهی و روشن کردن عکس ایزو را زیاد می‌کنید.
البته، ایزو تنها یکی از سه مؤلفه نوردهی است. اگر عکس‌تان بیش‌ازحد تاریک است، می‌توانید در عوض دیافراگم را باز یا سرعت شاتر را کاهش دهید. (و توصیه من این است که پیش از افزایش ایزو ببینید که آیا جا برای تغییر دیافراگم یا سرعت شاتر وجود دارد.)
اما این کار همیشه هم شدنی نیست. باز کردن دیافراگم عمق میدان را کاهش می‌دهد (ادامه متن را بخوانید). و با کاهش سرعت شاتر ممکن است وضوح عکس‌ها در اثر حرکت از بین برود مگر آن که از سه‌پایه محکم و تکنیک درست استفاده کنید.
و در آخر، اگر موقعیت را ارزیابی کردید و به این نتیجه رسیدید که نمی‌توانید دیافراگم‌تان را بازتر کنید یا سرعت شاتر را پایین‌تر بیاورید، آن وقت راهی جز این باقی نمی‌ماند: افزایش ایزو.
سناریو ۲. باید حرکت را منجمد کنید و/یا سعی دارید عکس کاملاً واضح و شارپ باشد
اگر سوژه‌ای سریع دارید، نیاز است مطابق سرعت سوژه از سرعت شاتر سریعی استفاده کنید.
اما اگر نور کم باشد، یا زمانی که به سرعت شاتر فوق‌العاده سریعی نیاز دارید (مثلاً، ۴۰۰۰/۱ ثانیه)، آن وقت معمولاً باید ایزو و سرعت شاتر را با هم زیاد کرد. (چرا نمی‌توانید فقط سرعت شاتر را زیاد کنید؟ چون عکس‌ها کمتر از حد نور می‌خورند و اصطلاحاً آندِراکسپوزد می‌شوند!)
همان‌طور که در بخش قبل اشاره کردم، باز کردن دیافراگم همیشه یکی از گزینه‌هاست. اما مجدداً، این کار همیشه شدنی نیست. گاهی اوقات، باید عمق میدان را حفظ کنید، گاهی هم دیافراگم‌تان دیگر بازتر نمی‌شود!
نکته آخر: عکس شارپ معمولاً بهتر از عکس محوشده و تکان‌خورده است، حتی اگر به بهای افزایش ایزو باشد.
سناریو ۳. می‌خواهید عکسی با عمق میدان بالا بگیرید
اگر از چشم‌انداز یا موضوعات معماری عکاسی می‌کنید، معمولاً به عمق میدان وضوح بالایی نیاز خواهید داشت—بسته به موقعیت، شاید دیافراگم f/11، f/13 یا شاید بیشتر [البته باید مراقب افت کیفیت حاصل از تفرق نور در دیافراگم‌های خیلی بسته باشید!]. در زمانی که نور خوب است، شاید حتی برای دست‌یابی به یک عکس پرجزئیات در f/11 به زحمت بیافتید. در نور بد اما، عکس‌هایتان خیلی خیلی تاریک خواهند شد.
(چرا؟ چون که برای ایجاد عمق میدان بالا، دیافراگم را می‌بندید. و کوچک شدن روزنه‌ی دیافراگم باعث کم شدن نوردهی و تاریک شدن عکس خواهد شد.)
در اینجاست که ایزو به کار میاید. به‌جای عکاسی در ایزو ۱۰۰، می‌توانید با حفظ دیافراگم f/11 به ایزو ۲۰۰، ۴۰۰ یا حتی بیشتر بروید.
برای پرهیز از ایجاد نویز، ممکن است بخواهید به‌جای افزایش ایزو، سرعت شاتر را کم کنید. اما اگر چنین تصمیمی گرفتید، از سه‌پایه یا تکنیک‌های مناسب عکاسی روی دست استفاده کنید. در غیر این صورت، عکس‌تان تکان‌خورده به نظر می‌رسد، که خوب نیست!
تنظیمات ایزو: مثال‌های کاربردی
در این بخش، می‌خواهم چند سناریو رایج عکاسی در زمانی که به افزایش یا کاهش ایزو نیاز پیدا خواهید کرد را با شما در میان بگذاریم.
چه زمانی ایزو را افزایش دهیم؟
احتمالاً باید ایزو را افزایش داد اگر:
- دارید در فضایی بسته از یک رویداد ورزشی عکاسی می‌کنید، به‌ویژه اگر سوژه‌تان سریع باشد
- دارید از یک منظره بدون سه‌پایه عکاسی می‌کنید و نیاز به عمق میدان بالا دارید
- دارید از یک منظره در شب یا از ستارگان عکاسی می‌کنید و برای ثبت درست ستاره‌ها باید از یک سرعت شاتر مناسب استفاده کنید
- دارید در یک اتاق کم‌نور یا در شب پرتره می‌گیرید
- دارید در یک رویداد مثل جشن در فضای داخلی با نور کم پنجره عکاسی می‌کنید
- دارید در یک کنسرت تاریک عکاسی می‌کنید
- دارید در یک گالری هنری، بنای تاریخی، یا فضای داخلی یک ساختمان عکاسی می‌کنید (ممکن است بخواهید از سه‌پایه استفاده کنید اما استفاده از سه‌پایه در بسیاری از این مکان‌ها مجاز نیست)
- دارید از حیات وحش در اول صبح یا آخر روز عکاسی می‌کنید (به‌ویژه اگر به سرعت شاتر سریع نیاز داشته باشید)
- دارید از سوژه‌های سریع عکاسی می‌کنید و به سرعت شاتر بسیار زیادی نیاز دارید
چه زمانی ایزو را کاهش دهیم؟
موارد معدودی هستند که در آنها بهتر است با ایزو پایین عکاسی کنید:
- دارید از منظره‌ای ساکن عکاسی می‌کنید و دوربین‌تان روی سه‌پایه قرار دارد
- دارید زیر نور خوب پرتره می‌گیرید
- دارید در یک رویداد در فضای داخلی عکاسی می‌کنید، اما نور زیادی از پنجره دارید یا از فلاش استفاده می‌کنید
- دارید از محصولات عکاسی می‌کنید و تجهیزات نور مصنوعی مناسبی دارید
ایزو در عکاسی: جمع‌بندی
با خواندن این مقاله تمام نکات لازم در رابطه با ایزو را یاد گرفته‌اید. حالا وقت این است که دوربین‌تان را بردارید و در شرایط پرچالش شروع به تمرین کنید. ببینید که چه زمانی باید و چه زمانی نباید ایزو را افزایش داد.
برای درک بهتر مؤلفه‌های نوردهی، پیشنهاد می‌کنیم مطالب زیر را نیز بخوانید:
- آموزش عکاسی مقدماتی: مثلث نوردهی چیست؟
- آموزش عکاسی مقدماتی: سرعت شاتر چیست و چه کاربردهایی دارد؟
- آموزش عکاسی مقدماتی: دیافراگم چیست و چه کاربردهایی دارد؟
