در پی حضور شهیدالاعلم، عکاس سرشناس بنگلادشی در ایران( به مناسبت برگزاری نمایشگاه جایزه کاوه گلستان)، برای آشنایی بیشتر با دیدگاه عکاسانه وی، گفتگویی خودمانی در محل اقامت وی داشتیم که گزارش زیر خلاصه‌ای از آن است.(با تشکر از سهراب محبی به خاطر همکاری او در ترجمه گفتگوها.)
عکس: امید صالحی
یک شنبه ۱۲ مهر ساعت ۱ بعدازظهر – هتل لاله تهران
من در سایت تخصصی‌تان مختصری از بیوگرافی شما را خوانده‌ام، اینکه ابتدا در لندن شیمی خوانده‌اید، چه شد که به عکاسی روی آوردید؟
دیدم این آن چیزی نیست که من می‌خواهم. ما آنجا با تصاویر زیادی سروکار داشتیم، ولی در شیمی و خواص مواد به چشم دیگری به آنها نگاه می‌شد. من به تصویر توجه دیگری داشتم، دیدم ما در بنگلادش، چقدر "تصویر" داریم، تصاویری که می‌توانست خیلی اهمیت داشته باشد…این مرا به سوی عکاسی جذب کرد.
دهه ۸۰ از انقلاب اجتماعی بنگلادش عکس گرفتم، ۱۹۸۸ از سیلی که در بنگلادش اتفاق افناد عکاسی کردم، ۱۹۸۹آژانس عکس Drik را تاسیس کردم.قبل از آن برای یک آژانس انگلیسی عکس می‌گرفتم، ولی سیستم یک آژانس انگلیسی هیچگاه با سیستم یک عکاس بنگلادشی جور در نمی‌آید.آنها از بین عکسهای ما به سلیقه و دید خود برداشت می‌کردند، پول عکسها را با یک فاصله زمانی پرداخت می‌کردند و این برای عکاسی که می‌خواست پولش را برای کار های بعدی هزینه کند، مشکل ساز بود. به همین خاطر با تاسیس این آژانس، سیستمی تشکیل دادیم که بتوانیم عکاسان خودمان را پوشش دهیم و آنها بتوانند از امکانات آژانس ما برای کار استفاده کنند.
چه امکاناتی در اختیار عکاسانتان قرار می‌دهید؟
امکانات ابزاری و لابراتواری، امکانات آموزشی، نمایشگاهی و ارتباط با گالری‌ها و آژانس‌های بین المللی و…ما سعی کردیم یک سیستم ملی برای خود تشکیل دهیم، یکی از چیزهایی که فکر می‌کنم در ایران هم باید مطرح باشد این است که آژانس‌های خارجی در زمان اتفاقاتی مثل انقلاب و زلزله وسیل و … عکسهای ما را می‌خرند و نمایش می‌دهند ولی اهمیت مسائلی مانند اینکه کشور ما به سوی دموکراتیک شدن می‌رود را در عکسهای ما نمی‌خواهند.
ما خواستیم خودمان کشورمان را تصویر کنیم.
چگونه پا به عرصه ارتباطات بین‌المللی گذاشتید؟
ما در ابتدا برای برگزاری یکسری نمایشگاه به سراغ اسپانسرهای خارجی(فرانسوی) رفتیم، در ۱۹۹۳ نامه‌ای به وردپرس فتو نوشتم که چگونه شما می‌خواهید مال همه دنیا باشید ولی فقط عکاسی آمریکای شمالی و اروپا را پوشش می‌دهید! بعد از آنها به من زنگ زدند که قبل از شما ما نامه‌ای برایتان فرستاده‌ایم مبنی بر درخواست از شما برای عضویت در وردپرس فتو. گفتند که یکی از نمایشگاه های ما کنسل شده، آیا شما حاضرید برگزارکننده آن باشید؟ ما پذیرفتیم ولی فقط ۱۷ روز زمان داشتیم و هیچ گالری نداشتیم…در مدت ۱۷ روز با سرعت به ساخت و آماده سازی یک گالری مشغول شدیم. زمانی که وردپرس فتو به بنگلادش آمد هنوز دیوارهای ساختمان خیس بود و بیرون از گالری، توی خیابانها بین دولت و مخالفان جنگ بود. ما هم برای افتتاح نمایشگاه یک نماینده از دولت و یک نماینده از مخالفان را دعوت کردیم.
در ۱۹۹۴ اولین نت ورک بنگلادش را هم راه‌اندازی کردیم. ۱۹۹۸ مدرسه عکاسی در بنگلادش تاسیس کردیم،رضا دقتی(عکاس ایرانی) هم جزو اولین مدرسان ماست.
در مورد سیستم آموزشی این مدرسه توضیح می‌دهید واینکه آیا شرایط خاصی برای پذیرش دانشجو دارید، مانند سن و جنسیت و…
محدودیت خاصی نداریم. در همه دانشگاههای عکاسی، سیستم عکاسی غربی تدریس می‌شود. از هرکه بپرسید چند عکاس فقید را نام برد انسل آدامز، اودون و… را نام می‌برند. اینها عکاسان بزرگی هستند ولی ما اینجا هم خواستیم سیستم ملی و سنتی داشته باشیم.
چه مطالب و دروسی به دانشجویانتان آموزش می‌دهید؟ آیا روند ثابت و مشخصی دارید یا برای گروههای مختلف، متفاوت است؟
سال اول سیستم عکاسی با پین هول(pin hole) را آموزش می‌دهیم. بعد وارد کارهای آتلیه ای می‌شویم. ولی پس از آن بیشتر در مورد عکاسی با هم حرف می‌زنیم تا بخواهیم عکس تولید کنند. سیاست عکاسانه مهم تر از تکنیک عکاسی است، تکنیک مرتب تغییر می‌کند، ولی درک عکاسانه مهم است.اطلاعات بیشتر در مورد این مدرسه را می‌توانید در سایت اینترنتی آنwww.pathshala.net ببینید.
شما به عنوان یک عکاس مطرح خبری با توجه به تغییرات عمده در عکاسی مدرن و تاثیر پیشرفتهای ابزاری و تکنیک دیجیتالی،آینده عکاسی خبری را چگونه می‌بینید؟ آیا هنوز هم مبحث سندیت عکس پابرجاست؟
ببینید همیشه در تصاویر دستکاری می‌شده، با وسیله و ذهن عکاس،اگر ۱۰ نفر از یک چیز عکس بگیرند، با ۱۰ تصویر و بیان متفاوت مواجه خواهیم شد. مهم این است که تو تصویر را چگونه ویرایش کنی و نشان دهی. اکنون عکس هم مانند کلمه است، مهم این است که چقدر به صداقت ماءخذ آن ایمان داشته باشی. این چیزی است که آزانس ما از عکاسانش می‌خواهد:"صداقت تصویری"
معیاریتان برای انتخاب یا ارزش گذاری عکاسان آژانس خود چیست؟
در درجه اول به عنوان یک انسان برای من مهم هستند. اینکه چه ایدئولژی و تفکری دارند، تکنیک هم مهم است ولی تکنیک یاددادنی است.
چقدر با عکاسی ایران در ارتباطید؟
من قبلا یکبار دیگر هم به ایران آمده بودم و با تعدادی از عکاسان ایرانی مقیم خارج در ارتباط هستم و حالا خوشحالم با عکاسان ایرانی آشنا شده‌ام که در ایران مانده‌اند و عکس‌هایی به این خوبی می‌گیرند.
آیا کاوه گلستان را می‌شناختید؟
متاسفانه از نزدیک او را نمی‌شناختم. ولی دلم می‌خواست او را می‌دیدم. گاهی دلم می‌خواهد از او بپرسم چگونه توی ایران زندگی می‌کرد ولی برای BBC عکاسی می‌کرد؟ برای BBC عکس‌هایی که او از تو می‌خواهد باید بگیری و تصویری که خودش می‌خواهد پخش می‌کند. دلم می‌خواست با خود کاوه از نزدیک صحبت می‌کردم. به هرحال او عکاس بزرگی بوده که اینهمه عکاس و جوان مشتاق در نمایشگاهش گرد آمده بودند.
از اینکه وقتتان را در اختیار ما گذاشتید متشکرم. آیا می‌خواهید در مورد موضوع سخنرانی روز چهارشنبه خود توضیحی بدهید؟
می‌خواهم در مورد تغییراتی که در عکاسی خبری معاصر اتفاق می‌افتد صحبت کنم، بیشتر هم از نگاه یک بنگلادشی، پس تا چهارشنبه.