تصویر ۱. نیک برنت. فیل در زباله‌گاه، ۲۰۱۴. از مجموعه‌ی «میراث غبار» (۲۰۱۴).
نیک برَنت[۱] (متولد ۱۹۶۴، لندن) عکاس و کارگردان شناخته‌شده‌ای است که آثارش حول نابودی محیط زیست حیوانات می‌چرخند. عکس‌های او تا کنون در ده‌ها گالری و موزه در سرتاسر جهان به نمایش درآمده‌اند که آخرین آنها موزه‌ی هنر سُنُما وَلی[۲] در کلیفرنیا، ایالات متحده است (از ۲۹ ژوئن تا ۸ سپتامبر ۲۰۱۹). همچنین چندین کتاب از عکس‌های او به چاپ رسیده است. در این مقاله قصد داریم نگاهی داشته باشیم به بدنه‌ی کاری این هنرمند.
برنت پس از آموختن نقاشی و فیلم در مدرسه‌ی هنر سنت‌مارتین[۳] در لندن، در سال ۱۹۹۲ به آمریکا مهاجرت کرد. او در آمریکا چندین موزیک‌ویدئو را کارگردانی کرد، از جمله قطعه‌ی «ترانه‌ی زمین» [۴] (۱۹۹۵) اثر خواننده‌ی معروف آمریکایی مایکل جکسن، قطعه‌ای که به محیط زیست اختصاص داشت. برنت برای تهیه‌ی این موزیک‌ویدئو به شرق آفریقا سفر کرد و این گونه پیوند او با این ناحیه و حیات وحش بی‌نظیرش آغاز شد.
سه‌گانه: از هیبت تا زوال
برنت از سال ۲۰۰۱ پروژه‌ی عکاسی ده سالهای را با عنوان «سه‌گانه» آغاز کرد. او در این پروژه، زیر عناوین «در این زمین»[۵] (۲۰۰۱ – ۲۰۰۴)، «سایه می‌آید»[۶] (۲۰۰۵ – ۲۰۰۸) و «میان سرزمینی ویران‌شده»[۷] (۲۰۱۰ – ۲۰۱۲)، ما را با سفری همراه کرده که با هیبت رمانتیک حیوانات و مناظر شرق آفریقا آغاز می‌شود و با شیدایی و تباهی آنها خاتمه می‌یابد.
در مجموعه‌ی «در این زمین» پرتره‌ها و مناظری رمانتیک از حیوانات وحشی آفریقا – فیل‌ها، شیرها، کرگدن‌ها، یوزپلنگ‌ها، زرافه‌ها، شامپانزه‌ها و اسب‌های آبی – می‌بینیم. در این مجموعه حیوانات غالباً با هیبت و به‌شکلی رمانتیک و دراماتیک به تصویر کشیده شده‌اند. در مجموعه‌ی «سایه می‌آید» عناصری بدشگون بر این مناظر پرهیبت و رمانتیک سایه افکنده‌اند که از خطری قریب‌الوقوع خبر می‌دهند: ابرهای تیره، گردباد، زمین‌های خشکیده، حیوانات ماتم‌زده، شیدا و منتظر.
در عکس‌های مجموعه‌ی «میان سرزمینی ویران‌شده» حضور انسان را می‌بینم، حیواناتی ضعیف و محتضر که مرگ را انتظار می‌کشند یا برای بقا به تقلا افتاده‌اند، پرندگان مرده با تنی خشکیده و در نهایت سرهای ازتن‌جداشده‌ی مصلوب حیوانات میان دشت که نگاه خیره‌شان گویی تا ابد ادامه دارد.
تغییر رویکرد
اگر چه برنت در مجموعه‌عکس‌های بعدی‌اش همچنان توجه به حیوانات وحشی و زوال محیط زیست‌شان را موضوع اصلی خود قرار داده، اما بعد از مجموعه‌ی «سه‌گانه»، رویکرد عکاسی او به طرز قابل توجهی تغییر کرده طوری که می‌توان آن را نقطه‌ی عطف و شاخص کارنامه‌ی هنری‌اش تلقی کرد.
برنت در مجموعه‌های «میراث غبار»[۸] (۲۰۱۴) و «این جهان خالی» [۹] (۲۰۱۹) از شیوه‌ی مرسوم و مستقیم عکاسان حیات وحش که تا حدی می‌توان آن را در مجموعه‌های قبلی‌اش مشاهده کرد، فاصله گرفته و با پیش‌زمینه‌ی کارگردانی‌اش رویکرد جدیدی در عکاسی حیات وحش را برپایه‌ی کارگردانی صحنه و ساختن تصویر اتخاذ کرده است.
او در مجموعه‌ی «میراث غبار» پرتره‌های منتشرنشده‌اش از حیوانات شرق آفریقا در سالهای پیش را با اندازه‌ی واقعی آنها چاپ کرده است و آنها را در مناطقی از کنیا قرار داده که با توسعه‌ی شهری لجام‌گیسخته مواجه شده بودند، مناظری که زمانی گردشگاه حیوانات وحشی بودند. در واقع، برنت در این مجموعه، همچون کِنِت جُزفْسن[۱۰] و در بستر موضوعی متفاوت، عکس درون عکس آورده است.
برنت تصویر حیوانات در اندازه‌ی اصلی‌شان را در زیست‌گاه اصلی‌شان، زمینی که زمانی متعلق به آنها بود، عکاسی کرده است تا از این طریق فقدان حضورشان در مناظر جدید انسانی را یادآوری کند. عکس‌های مجموعه‌ی «میراث غبار» همچنین حامل این هشدار هستند: با ادامه‌ی روند افزایش جمعیت انسان‌ها و دست‌اندازی آنها به طبیعت و زیست‌گاه حیات وحش، آیندگان از زمین میراثی جز خاک خشکیده و غبار نخواهند داشت.
برنت در مجموعه‌ی «این جهان خالی» گامی جلوتر رفته و این بار برای نشان دادن آینده‌ی روند گسترش شهرها، تصاحب زمین و تخریب جهان طبیعی – آینده‌ای که در آن دیگر فضایی متعلق به حیوانات وحشی وجود نخواهد داشت و حیوانات راهی جز کنار آمدن با محیط جدید انسان‌ها ندارند – از امکانات خودِ عکاسی بهره برده است. او در این مجموعه، همچون مجموعه‌ی قبلی، حیوانات را در محیط انسانی قرار داده، اما این بار جای تصویر حیوانات، خودِ آنها را داخل کادر عکس‌هایش آورده است.
هر عکس در این مجموعه تلفیقی از دو لحظه است. نخست، بخشی از صحنه‌ی عکاسی (شامل پل‌ها، بناهای راه‌سازی، پمپ بنزین و غیره) در محیط زیست حیوانات وحشی ساخته شده و دوربین به‌شکلی مستتر درون این محیط قرار می‌گیرد. پس از چند هفته یا حتی چند ماه، زمانی که حیوانات وحشی به این محیط جدید عادت کرده و سرانجام داخل کادر دوربین مستترشده می‌آیند، لحظه‌ی نخست ثبت می‌شود.
پس از ثبت حیوانات، صحنه‌ی کامل – عملیات راه‌سازی، پل، پمپ بنزین، ایستگاه اتوبوس و غیره – ساخته می‌شود. در اکثر قریب به اتفاق عکس‌ها، دوربین طی تمامی مراحل (از ثبت لحظه‌ی اول تا ثبت لحظه‌ی دوم) ثابت باقی می‌ماند. پس از ساخته‌شدن صحنه‌ی کامل، که مشتمل است بر جمعیت بزرگی از بازیگران محلی، لحظه‌ی دوم ثبت می‌شود. به این ترتیب، عکسی تلفیقی با دو نوردهی ساخته شده و پس از نوردهی دوم صحنه‌های ساخته‌شده برچیده می‌شوند.
عکس‌های برنت نشان از پیش‌زمینه‌ی نقاشی و کارگردانی او دارند و می‌توان آنها را به دو بخش تقسیم کرد. بخش نخست، مجموعه‌های «سه‌گانه» هستند که شکلی رمانتیک‌تر و پیکتریال دارند و افزون بر شکل دراماتیک و نمایشی‌شان از ویژگی‌های تصویری نقاشی تأثیر گرفته‌اند.
بخش دوم، که نقطه‌ی عطفی در عکاسی برنت و گسست او از سنت عکاسی حیات وحش و به‌نوعی وجه شاخص کار او محسوب می‌شود، مجموعه‌های «میراث غبار» و «این جهان خالی» هستند. این مجموعه‌ها، که در دهه‌ی ۲۰۱۰ تهیه شده‌اند، بیشتر برپایه‌ی کارگردانی و ساختن صحنه شکل گرفته و عکاسی حیات وحش را در مسیر سنت عکاسی صحنه‌پردازی‌شده قرار داده‌اند.
برنت با اتخاذ رویکردهای نوآورانه در عکاسی حیات وحش، حوزه‌ای از عکاسی که جز در مواردی معدود کمتر نشانی از نوآوری و بیان هنری در آن می‌توان یافت[۱۱]، و نمایشی دراماتیک از زوال تدریجی زیست‌بوم حیوانات در سده‌ی بیست‌ویکم، بی‌شک یکی از تأثیرگذارترین عکاسان معاصر حیات وحش است.
پی‌نوشت‌ها:
[۱] Nick Brandt
[۲] Sonoma Valley Museum of Art
[۳] Saint Martin’s School of Art
[۴] Earth Song
[۵] On This Earth
[۶] A Shadow Falls
[۷] Across the Ravaged Land
[۸] Inherit the Dust
[۹] This Empty World
[۱۰] Kenneth Josephson
[۱۱] به عنوان نمونه، رجوع کنید به آثار پیتر هـ. بی‌ئرْد (Peter H. Beard) (متولد ۱۹۳۸). او با کتاب خاطراتش شکل جدیدی از عکاسی حیات وحش را بنیان نهاد که نسبت به رابطه‌ی قلمرو حیوان و انسان آگاهی می‌بخشید.
