تصویر شماره یک، مگی تیلور، ناپدید شدن شاهد [۵]، (۹-۲۰۰۵)
اختصاصی «سایت عکاسی» – مگی تیلور متولد ۱۹۶۱ در شهر کلیولند در ایالت اوهایو آمریکاست, او فارغ‌التحصیل رشته فلسفه از دانشگاه یل و کارشناسی ارشد عکاسی از دانشگاه فلوریدا می‌باشد. آثار تیلور که به‌صورت دیجیتال و در فضای نرم‌افزاری ساخته می‌شوند در قالب مجموعه‌های همچون: از طریق آینه, ماجراجویی‌های آلیس در سرزمین عجایب و غیره در نمایشگاه هاو موزه‌های مختلفی چون: آتلانتا, آرت فوگ سانتا باربارا و غیره برگزارشده‌اند. رنگ‌هایی اغراق‌شده, کادرهایی مربع, فضاهایی خارجی همچون طبیعت, باغ, حیات, استفاده از عکس‌ها و تصاویر قدیمی, حیوانات عروسکی و غیره را می‌توان از ویژگی‌های کلیِ آثار تیلور دانست, اما مهم‌ترین موضوعی که در نگاه اول به آثار او ذهن را درگیر خود می‌سازد, غیرواقعی جلوه کردنِ این آثار و رؤیا گونه بودنِ آن‌هاست. ترکیب عناصر مختلف ازجمله: سر حیوانات با انسان‌ها, بزرگ کردن برخی المان‌ها بیش‌ازحد واقعی, درهم‌فشرده شدن ِ برخی از المان‌ها, از بین رفتنِ مفهومِ زمان و مکان, تغییر در چهره‌ها و غیره همگی نشان از دنیای رؤیا گونه‌ای می‌دهند که می‌توان آنها را بر اساس تحلیل‌های راجع به رویاها بررسی نمود. تیلور خود اشاره می‌کند; " هدف من از آفرینش این آثار نزدیک کردنِ دنیای رؤیا به واقعیت بوده است, به لحظاتی که هرکسی پیش از این لمس کرده باشد".
آنچه که قرار است در تحلیل آثار مگی تیلور [۱] بیاید, خوانشی روانکاوانه بر اساس دیدگاه‌های مطرح شده بخصوص درباره‌ی رویاها است. زیگموند فروید (Sigmund Schlomo Freud) در کتاب تعبیر رؤیا اعتقاد دارد که; رؤیا از دو بخش محتوای آشکار که شامل کل ظاهری خواب که از اتفاقات روزمره و روز قبل شکل یافته و محتوای پنهان شامل انواع اتفاقات, خاطرات و موضوعات پیچیده‌ی ناخودآگاه (unconscious) است که در طلب تحقق هستند.
او بیان می‌کند که آرزوها و امیال ناخودآگاه برای اینکه بتوانند در روند رؤیاسازی شرکت کرده و به شکل رؤیا درآیند، باید تحت چند مکانیسم دفاعی (Defence Mechanisms) ازجمله فشرده‌سازی, جابه جایی, نمادپردازی و صحنه‌سازی قرار بگیرند. مهم‌ترین موضوعی که در نگاه اول به آثار مگی تیلور ذهن را درگیر می‌سازد, غیرواقعی جلوه کردنِ این آثار و رؤیا گونه بودنِ آن‌هاست.
آثار مگی تیلور را می‌توان بر اساس آنچه که فروید درباره رویاها مطرح کرده است به دو بخش آشکار و پنهان تقسیم کرد; بخش آشکار تصاویر تیلور شاملِ تمامیِ اتفاقاتِ موضوعی و شکل و ساختارِ بصری است که ضمن اینکه دارای معنا و مفهوم هستند, اما آنچنان نمی‌توانند ما را در رسیدنِ به لایه‌هایِ درونیِ اثر یاری رسانند, اما بخش پنهان آثارِ او را می‌توان همچون تمامیِ اتفاقات, خاطرات و موضوعاتِ پیچیده‌ای دانست که مدت‌ها در ضمیر ناخودآگاه سرکوب‌شده و در این تصاویر فرصت کامگیری پیدا کرده‌اند.
گفتیم فشرده‌سازی یا تراکم (Condensation) یکی از مکانیسم‌های اصلی در روند رؤیا سازی هستند, بر اساس تعریف روانکاوی; فشرده‌سازی را می‌توان یکی از راهکارهای «او [۲] یا Id» یا روان ناخودآگاه دانست. «او» برای کام یابی و ارضای آرزوها و میل‌های وازده‌ای که «من [۳] یا Ego» اجازه ارضاء به دانان نمی‌دهد, چند تمایل را در هم فشرده و به‌صورت واحدی وارد عرصه خودآگاه می‌کند. این در هم فشردن سبب این می‌شود که تمایلات وازده صورت اصلی خود را از دست داده و «من» فریب ظاهر دگرگون آنها را می‌خورد. در این حالت دو معنی متضاد که هیچگاه باهم ربطی ندارند به هم پیوسته به نظر می‌رسند. گاهی در این در هم فشردگی و ترکیب اندیشه‌های گوناگون اشکالی در خواب دیده می‌شود که ما نمی‌توانیم آنها را در بیداری ببینیم, مانند صورت‌های شگفت‌آور دیو, جن, پری و انواع آن.
برای مثال تصویر شماره یک را می‌توان با توجه به این مکانیسم تحلیل کرد, تصویری که در آن مرد کت و شلوار پوشی را می‌بینیم که به جای سرش یک سر گوزن وجود دارد. تضاد موجود میان این دو اِلِمان (انسان و حیوان) و ترکیب آنها باهم دیگر پشت ابرهای سفید و نمادهای دیگری همچون خرگوش و غیره همگی نشان از دنیایی می‌دهند که در عالم رویاها و از نظر روانکاوی در بخش آشکار رؤیا می‌توان مشاهده کرد.
اما اگر بخواهیم به بخش پنهان این اثر راه یابیم بهتر است نگاهی جزئی‌تر به المان‌های بکار رفته در این تصویر داشته باشیم, بر اساس دیدگاه‌های روانکاوی وجود گوزن [۴] در رؤیا را می‌توان نشانگر موجودی نسبتاً وحشی و رام نشدنی دانست که یا نشانگرِ نیروهای غرایز و عواطف هستند یا نشانگرِ لگدکوب شدن و سرکوب آنها. (کریسپ ۱۳۹۳:۳۵۲) وجود خرگوش که او را نیز می‌توان نماینده‌ی امیال جسمانی دانست که در رویاها اغلب به‌صورت قربانی ظاهر می‌شود, کتاب که می‌تواند نشانگر خاطرات و تجارب باشد و ابر سفید که نماینده‌ی احساسات روحیه‌بخش است, همگی در کنار هم به‌نوعی نشانگر همان امیال و غرایز سرکوب شده‌ی ناخودآگاهی هستند که برای فریب «من یا Ego» در قالب هیبتی جدید و در هم فشرده در رویای هنرمند ظاهر شده‌اند.
مکانیسم جا به جاسازی (Deplacement) که فروید آن را به عبارتی این گونه تعریف می‌کند که; بعضی‌اوقات تمایل یا غریزه‌ای از مقصد و هدف اصلی خود منصرف شده و برای اینکه بتواند ارضاء شود، مجبور به فریب «من» به صورتی دگرگون است تا بتواند در عرصه خودآگاه نفوذ کند. او اشاره می‌کند; خواب‌هایی وجود دارند که منظور آنها مشخص و معلوم است, مانند خواب هوی‌ها و هوس‌ها, ولی در خواب‌های مغلوط ممکن است تفکر پنهان در داستان خودش را نشان ندهد و آنچه که از تفکر خواب می‌آید در روند خواب سازی تغییر لباس داده و با عناصر جانبی یا بدلی Accessoire جانشین شود.
در واقع می‌توان این گونه بیان کرد که این مکانیسم همراه با فشرده‌سازی عمل می‌کند و داستان خواب را در هم و پیچیده می‌کند. برای مثال در تصویر شماره دو زنی را می‌بینیم که ماهی قرمز بزرگی را در دست گرفته و در دوردست سطل آبی را می‌بینیم که مقدری از آب آن بر روی زمین ریخته است. ماهی بر اساس نظریات روانکاوی اغلب نماینده‌ی فرایندهایِ ژرفِ ناخودآگاهی است, او نماینده‌ی آن چیزی است که از درون انسان بر می‌خیزد.
برای مثال; شخصی به احساسات و امیالی که مدت‌ها سرکوبشان کرده بود اجازه بروز می‌دهد. با جاری شدن احساسات و امیال فرد می‌تواند ادراک جدیدی از نفس را تجربه کند, ماهی در این تصویر (به خاطر رنگ قرمز) می‌تواند قالب جابه‌جا شده‌ای از امیال سرکوب شده‌ی جنسی زن باشد طوری که بزرگ بودن غیرطبیعی آن و دور ماندن آن از آب ریخته روی زمین که در کنار عواطف و احساسات پاک زنانه می‌تواند نشانگرِ ارضاء نشدنِ امیال او باشد, رنگ آبیِ لباس زن که می‌تواند نشان از افسردگیِ او باشد, همگی بیانگرِ همان غرایز اساسیِ ناخودآگاهی‌اند که در هیبت اشکال جدیدی جابه جا شده و اگر چه دیر ولی برای کام یابی ظهور کرده‌اند.
تصویر شماره دو- مگی تیلور، زنی که ماهی را دوست داشت [۶]، (۲۰۰۴-۱۹۹۹)
نماد (Symbolism) در این مکانیزم یک عقیده یا شی نشان‌دهنده‌ی یک عقیده و یا شی دیگری است. توسط این مکانیزم امیال سرکوب شده و واپس زده به شکل‌های مختلف وارد خودآگاه شده و «او یا id» برای فریب دادن«من یا ego» امیال را به‌صورت به‌ظاهر قانونی و چهره‌ی آراسته به نمادها, ارضاء می‌کند.
پس در واقع در می‌یابیم که نماد همان چیز واقعی یک میل و یا آرزو است که به شکل کنایه آمیزی برای برآورده ساختن خود به خودآگاه راه پیدا کرده است. (گوهری راد,جوادی ۱۳۸۴:۱۱۵) اما نکته مهم این است که این مکانیزم در رؤیا در مسائل جنسی به اوج خود می‌رسد, برای مثال در تصویر شماره سه تصویر دختربچه را می‌بینیم که یک کیک نسبتاً غیرطبیعی تقریباً صورتی مایل به قرمز رنگی را در دست نگه داشته که توسط چاقویی از وسط شکافته شده است. بر اساس دیدگاه فروید در بخش نماد در عالم رؤیا, عموماً اشیاء تیز, برنده و دراز همچون چاقو و درخت نماد دستگاه جنسیِ مردانه بوده و در مقابل برآمدگی‌ها و اشیایی که دارای شکاف یا گودی هستند, نشانگر دستگاه جنسیِ زنانه‌اند.
بر همین اساس دیدگاهی که فروید در بحث مربوط به کمپلکس یا عقده الکترا [۷] مطرح می‌سازد و اعتقاد دارد که دختر در هنگام سیر لیبدویی [۸] خود بر خلاف پسر به برادر و پدر علاقه جنسی می‌ورزد, لذا این تصویر را می‌توان همان آرزوی جنسیِ سرکوب شده‌ی دختر بچه دانست که در قالبِ اشکال یاد شده همانند یک رؤیا بیان شده‌اند. یا در تصویر شماره چهار مردی را می‌بینیم که با سری تاس که از شکل اصلیِ خود جدا شده و شبیه به شکل جنسیِ زنانه شده است, بر روی دیوار و در حالت غیر طبیعی نشسته است.
بر اساس دیدگاه فروید; تاسی سر در رویاها نماد اختگی [۹] است. این نماد بر گرفته شده از دیدگاه او درباره کمپلکس اختگی است که ترس از ساقط شدن از مردانگی یا ترسی از جانب پدر می‌باشد که شامل کودک پسر (در مقابل علاقه او به مادر) می‌شود, بنا بر همین تعریف, آن چیزی که در این تصویر همانندِ یک رؤیا با آن مواجه می‌شویم, شکل ِمرد تاسی است که همچون فرد اخته شده‌ای توسط پدر (صندلی می‌تواند نمادی از او در این تصویر باشد) می‌ماند که سرش در قالب فرم جنسیِ زنانه‌ای (برگرفته از مادر) ترکیب یافته است. قرار گرفتن او بر بالای دیوار و فاصله داشتن از سطح زمین و نگاهی به بیرون از کادر و دستِ (زن-مادر) در سمت راست کادر همگی می‌توانند نشان از آرزوهای سرکوب شده‌ای از دنیای کودکی باشند که فرصت دوباره‌ای برای کامگیری در عالم رؤیا به‌دست آورده‌اند.
تصویر شماره سه، مگی تیلور، آیا کیک آلبالوییِ هیولایی دوست داری؟ [۱۰]، (۲۰۱۶)
تصویر شماره چهار، مگی تیلور، و این یک شکل خوشتیپ و خوب است [۱۱]، (۲۰۱۶)
اصلاح و صحنه سازی (Dramatisation) که بر اساس نظریات فروید پس از تشکیل صورت خواب در آن اثر می‌کند و کارش این است که; اجزاء خواب را به هم پیوند داده ترتیبی بدان دهد تا درنتیجه صورت ظاهری برای خواب پیدا شود. او اعتقاد دارد; خواب‌هایی که به‌وسیله این مکانیزم روانی دستکاری می‌شوند, مفهومند. در واقع خواب‌هایی که اصلاح و صحنه‌سازی نکردند در هم‌اند و هنگام بیداری چیزهای درهمی از آن به یاد می‌ماند. به عبارت دیگر این اتفاق در آثار هنری نیز در قالب تکرار شکل‌های منظم, رنگ‌های مرتبط, کادرهای یک شکل, المان‌های تکرارشونده وغیره می‌تواند رخ دهد.
همین موضوع در بیشتر تصاویر مگی تیلور نیز رخ می‌دهد, آثار او علارغم اینکه در یک فضای رؤیا مانندی رخ می‌دهند و بر اساس منطق رؤیا خیلی از المان‌ها و زمان و مکان می‌تواند در این عالم دلیل منطقیِ خود را از دست داده و در هم ریخته نشان داده شوند اما در عین حال بسیار منظم و در ارتباطند. شاید یکی از عوامل مهمی که در اصلاح و صحنه سازی و دادنِ نظم و ترتیب به این آثار کمک شایانی می‌کند; وجود کادرهای مربع شکل (فرم دایره وار داخل آن), استفاده از رنگ‌های یکدست, نور نرم و یکدست در کل کادر, بافتی تقریباً یکسان در بیشتر آثار, حضور نقوش و المان‌های یکسان وغیره می‌باشند که در تصاویر شماره ۵ تا ۸ ملاحظه می‌کنیم.
تصویر شماره پنج، مگی تیلور، خانه پروانه ای [۱۲]، (۲۰۱۲)
تصویر شماره شش، مگی تیلور، دنیای امکان پذیرِ کوچک [۱۳]، (۲۰۱۰)
اما آنچه در تحلیل آثار مگی تیلور بیان شد, تحلیلی روانکاوانه بر اساس نطریه های مطرح شده‌ی فروید راجع به رویاها بود. در این تحلیل از همان ابتدا سعی کردیم تا مستقیم به سراغ خود اثر برویم و خود متن را در معرضِ چالشِ تحلیل قرار دهیم. به هر حال بر اساس مبانیِ و اصول نقد روانکاوی, تحلیل خود اثر یا متن می‌تواند یکی از راه‌های رسیدن به معنایِ پنهان اثر باشد.
تصویر شماره هفت، مگی تیلور، دختری با یک ابر کوچک [۱۴]، (۲۰۱۲)
تصویر شماره هشت، مگی تیلور، بارِ رویاها [۱۵]، (۲۰۱۳)
لذا به علت گستردگیِ نمادها و فضاسازی های بکار رفته شده در این تصاویر که می‌تواند علارغمِ اینکه بر قدرت تصویر سازی و ذهنیِ عکاس صحه بگذارد, در عین حال کار تحلیل را با سختی‌های فراوانی روبرو می‌کند. بنابراین به علت شباهت فراوانی که میان آثار تیلور و مباحث نظریِ فروید درباره رویاها بود, بهترین راهکار از نظر محقق استفاده از این ساختار برای تحلیل این آثار بود و هیچ شکی مبنی بر اینکه راهکارها و نظریات دیگری هم می‌تواند در تحلیل این آثار کمک شایانی کند, وجود ندارد.
پی‌نوشت:
۱- Maggie Taylor
۲- این عمل نقش ارضاء اصل ابتدایی یا اصل اساسی زندگی را که فروید آن را اصل لذت [۱] نامیده است, به عهده دارد.
۳- فروید اعتقاد دارد; در شخص متعادل و سازگار «من» عامل اجرایی شخصیت بوده, کنترل و نظارت بر «فرومن» و «من برتر» را برعهده دارد و ارتباط شبه بازرگانی با دنیای خارج به سود کل شخصیت و احتیاجات آن برقرار می‌سازد.
۴- این معنی می‌تواند بر اساس نوع گوزن برای مثال گوزن‌های شمالی که نسبتاً وحشی‌تر هستند، متفاوت باشد.
۵- Disappearing Witness
۶- Women Who Loves Fish
۷- Complex Electra: الکترا دختر آگاممنون Agamemnon است. آگاممنون پسر آرتره و برادر منلاس پادشاه افسانه‌ای میسن است و ارگوس فرمانده قهرمان یونانی که تروآ را محاصره کرده‌اند. وی برای تسکین خشم و غضب خدایان و تسکین بادهای مخالف که ناوگان او را در سواحل یونان نگه داشته بود و دخترش ایفی ژنی به اندرز کالخاس غیبگو قربانی کردند و در مراجعت از تروآ به دست زن و فاسق زنش کشته شد.
۸- Libido: عبارت است از تظاهرات داینامیک موجود در حیات نفسانی که به موجب رانش‌های جنسی حاصل می‌شود.
۹- Complex Castration
۱۰- Do you like plum cake monster?
۱۱- And a good handsome shape it is
۱۲- The Moth House
۱۳- Small Possible World
۱۴- Girl With A small Cloud
۱۵- The Burden Of Dreams
منابع:
۱- آریان پور, امیرحسین, سال انتشار ۱۳۵۷, عنوان کتاب: فرویدیسم, انتشارات امیرکبیر
۲- زیگموند, فروید, سال انتشار:۱۳۸۳, عنوان کتاب: تفسیرخواب, ترجمه شیوا رویگران, انتشارات مرکز
۳- زیگموند, فروید, سال انتشار ۱۳۹۳, عنوان کتاب: تاریخ روانکاوی, ترجمه: سعید شجاع شفتی, انتشارات ققنوس
۴- آروین, ادوارد, سال انتشار ۱۳۹۳, عنوان کتاب: مقدمه‌ای بر روانشناسی فروید, ترجمه: بهروز سلطانی, انتشارات جامی
۵- کوهن, جاش, سال انتشار ۱۳۹۳, عنوان کتاب: چگونه فروید بخوانیم, ترجمه صالح نجفی, انتشارات رخداد نو
۶- کولیج, فردریک آل, سال انتشار ۱۳۹۳, عنوان کتاب: نعبیر رؤیا, ترجمه: علی فیروزآبادی, معصومه عمرانی سیگارودی, انتشارت نشر قطره
۷- کریسپ, تونی, سال انتشار ۱۳۹۳, عنوان کتاب: فرهنگ تفسیر رؤیا, ترجمه امیر حسین میرزائیان, نشر آینده درخشان
۸- امامی, یحیی, سال انتشار:۱۳۹۰, عنوان: مجموعه مقالات روانکاوی (۱). مجله ارغنون
۹- شریعت کاشانی, دکتر علی, سال انتشار: ۱۳۹۳, عنوان کتاب: روانکاوی و ادبیات وهنر, انتشارات نظر
۱۰- پاینده, حسین, شماره ۴۱, عنوان مقاله: رابطه هنر و ادبیات با روانکاوی, نشریه کارنامه
۱۱- لوران, اَسون-پُل, سال انتشار:۱۳۸۶, عنوان کتاب: واژگان فروید, ترجمه: دکتر کرامت موللی, نشر نی
۱۲- عطایی, آسیه- سال انتشار: ۱۳۸۷, عنوان: کالوتیپ(نشریه تخصصی عکاسی دانشگاه هنر تهران, شماره ۵)
۱۳- http://www.d-log.info/timeline/main.htm
۱۴- http://maggietaylor.com
