عکس‌ها: روابط عمومی انجمن عکاسان ایران
شنبه ۲۷ دی‌ماه ۹۳ در هفتمین روز از سومین برنامهٔ «ده روز با عکاسان» شهاب‌الدین عادل نشستی با عنوان «عکاسی تئاتر» در خانه هنرمندان ایران برگزار کرد.
به گزارش روابط عمومی انجمن عکاسان ایران، این روز به انجمن عکاسان خانهٔ تئاتر ایران اختصاص داشت و شهاب‌الدین عادل، عکاس، استاد و پژوهشگر، در مورد «عکاسی تئاتر» تاکید کرد: «تئاتر در همه‌جا تعیین کننده، مهم و در سطوح آکادمیک در خارج از کشور بااهمیت است ولی در ایران توجه کمتری به آن شده است. عکاسی تئاتر شاخه‌ای از عکاسی پرفورمنس است. در گذشته، در عکاسی تئاتر بیشتر به ما فضا معرفی می‌کردند تا چهره بازیگران و این درحالی است که تاکید سینما روی تبلیغات بازیگران است و شما معمولا در عکس‌های سیمایی پرتره می‌بینید درحالی که در تئاتر، کمتر پرتره می‌بینید. عکس تئاتر با پرسوناژهای بیشتری است.»
او در مورد عکاسی تئاتر عنوان کرد: «در اینجا وقتی از عکاسی تئاتر صحبت می‌کنیم، بیشتر بحثمان در مورد محیط‌های بسته است. عکاسی تئاتر در مقایسه با عکاسی سینما، دشوارتر است. البته به طور کلی، تئاتر کار دشواری است و مدت‌ها کارگردان روی متون نمایشی کار می‌کند و گروه روخوانی می‌کنند، تازه ممکن است، نمایش اجرا شود یا نشود. وقتی هم که مشخص شد، نمایش اجرا می‌شود مراحل تجزیه و تحلیل نمایش، طراحی لباس و صحنه باید صورت بگیرد تا نمایش روی صحنه بیاید. در هر اجرایی ممکن است اتفاق یا کنشی روی دهد. هر اجرا می‌تواند نسبت به اجرای قبل متفاوت باشد.»
او با اشاره به زنده‌یاد حمید سمندریان، کارگردان شناخته‌شدهٔ تئاتر افزود: «هنگامی که ایشان نمایش «ازدواج آقای می‌سی‌سی‌پی» را کار می‌کرد، من به عنوان یک داوطلب خواستم از این کار عکس بگیرم با آنکه خودشان عکاس داشتند. وقتی به سرصحنه رفتم، دیدم که چقدر زحمت کشیده می‌شود و به همین دلیل است که مشکلات کار تئاتری‌ها را درک می‌کنم.»
او در مورد سختی‌های عکاسی تئاتر گفت: «از آنجایی که تئاتر کار پیچیده‌ای است از وقتی که متنی انتخاب می‌شود تا وقتی به اجرا درآید، کار عکاس نیز بسیار مشکل است زیرا باید در تمامی این مراحل حضور داشته باشد و تمامی این لحظات را ثبت کند. در حقیقت مانند پوشه‌ای می‌شود که هر بار یک هنرمند تئاتر، عکسی از خودش را دید، لذت ببرد و به یاد آن روزها بیفتد. به نوعی یک نوستالژی خواهد شد.»
عادل ادامه داد: «تنوع تئاتر در جهان معاصر با وجود امکانات صحنه، فرم و ابزار جدیدی که از طریق جریانات مولتیمدیا به صحنه تئاتر وارد شده‌اند، اگر چه به مقدار زیادی ساختار محتوا را دور کرده اما این امکانات باعث شده است که عکاس بتواند بهتر کار کند. بسیار پیش آمده است عکس‌هایی را که از صحنه تئاتر گرفته شده نمی‌توان عکس تئاتر به معنای کلاسیکش دانست اما بهرحال عکس صحنه هستند و فرم توانسته جاگزین محتوا شود.»
او در مورد شرایطی که منجر به بهتر شدن عکس‌های تئاتر می‌شود، اظهار کرد: «درام، تنها گونهی ادبیاتی است که خودش را با حرکت از دیگر گونه‌های ادبیات جدا می‌کند و مهمترین عنصر درام، کنش حرکتی است. اگر کنش حرکتی با دقت و زیبایی روی صحنه خلق شود، زمینه بسیار خوبی را برای گرفتن عکس فراهم می‌آورد. این کنش حرکتی نه فقط در فیزیک حرکت بلکه در میمیک چهره و در بیان بازیگر بسیار تعیین کننده است. در واقع هر زمانی در بیان می‌تواند فرمی جدید خلق کند. در سینما معمولا لوکیشن‌ها بسیار متنوع است اما در تئاتر صحنه محدود است و این محدودیت باعث می‌شود، میزان مانور عکاس محدود و موقعی که تئاتر اجرای اصلی دارد، از نورهای اضافی فلاش نباید استفاده شود بلکه با استفاده از دوربین‌های با رزولوشن بالا از فاصله‌های دور باید عکاسی کنند.»
عادل همچنین به نقدی در مورد عکس‌های تئاتر اشاره کرد: «من در اینجا نقدی هم دارم از این مساله که به طورکلی عکس‌های تئاتر به فرم گرایش پیدا کرده‌اند. عکسی که با دوربین نگاتیو گرفته می‌شد به واقعیت نزذیک‌تر بود. الان رزولیشن دوربین‌های عکاسی آنقدر بالاست که گاهی یک تصنع ایجاد و ما را از صحنه واقعی تئاتر جدا می‌کند. از آن مهم‌تر که امکانات صحنه آنقدر توسعه پیدا کرده و آنقدر گرایش جوانان در حوزه تئاتر به سمت فرم رفته که متن که مهمترین عنصر هنر نمایش است کمتر در حوزه ثبت عکس قرار می‌گیرد. با اینحال تئاتری که اجرا می‌شود باید ثبت شود و تنها عنصری که می‌تواند این را ثبت کند، تصویر عکاسی است. شیوه‌های نورپردازی از دیرباز به گونه‌ای بوده که صحنه تئاتر را به یک فضای پرکنتراست برای عکاس تبدیل می‌کند.»
او صحبت‌هایش را این‌گونه به پایان برد: «در طول تاریخ، تئاتر به سمت شیوه‌های نور پردازی پر کنتراست و در واقع شیوه‌هایی که به آنها نورهای موضعی می‌گویند، رفته است. به دلیل آنکه فضای صحنه باید تقسیم شود و ممکن است به طور همزمان اتفاقات متعددی روی صحنه رخ دهد و این امکان برای عکاس تئاتر فراهم می‌شود که جای جای صحنه را ثبت و تنوع ایجاد کند. طول، عرض و عمق صحنه بسیار تعیین کننده است برای اینکه عکاس بتواند از آن فضا استفاده کند و طراحی لباس، طراحی صحنه، نوع گریم و نوع نورپردازی تاثیرگذار است. تماشگران تئاتر احساس می‌کنند زندگیشان را در نمایش می‌بینند حتی در پیچیده‌ترین فرم‌های تئاتری خیلی خیلی مدرن یا پست مدرن به دلیل حیات زنده تئاتر، حضور و علاقه مردم به تئاتر چیزی نبوده است که کم شود. عکاسان تئاتر می‌توانند بخشی از زندگی روی صحنه را پیش از اینکه وارد به صحنه شوند و در جایگاه تماشاگران قرار بگیرند، برای ما نشان دهند.»
همچنین عصر شنبه ۲۷ دی ۹۳ در هفتمین روز از سومین برنامه «ده روز با عکاسان» که به انجمن عکاسان خانه تئاتر اختصاص داشت، ایرج راد، مدیرعامل خانه تئاتر مهمان عکاسان شد و سخنانی پیرامون عکاسی و تئاتر بیان کرد.