دوران درخشان سبک جاز در دهه ۱۹۲۰ میلادی، زندگی در کشورهای استعمار شده آفریقایی، جنگ داخلی اسپانیا، جنبش‌های خواهان بهبود وضع حقوق بشر، گسترش سرمایه‌داری، جنگ جهانی دوم، حرکت‌های ضداستعماری، خاکسپاری گاندی، تظاهرات دانشجویی، تاثیرات مائو و زندگی کمونیستی در چین، جنگ سرد و فروپاشی تدریجی بلوک شرق و بسیار بیشتر از این‌ها، که شماری از مهمترین رویدادهای قرن بیستم هستند، را می‌توان از دریچه عکس‌های هنری کارتیه برسون به خوبی رصد کرد.
عکس از آرشیو جاسم غضبانپور
مرکز هنری ژرژ پمپیدوی پاریس به تازگی و به مناسبت ده سالگی فوت این عکاس فرانسوی میزبان بزرگترین و کاملترین نمایشگاه از مجموعه آثار هنری کارتیه برسون شده بود. چندی پیش جاسم غضبانپور، عکاس پیشکسوت خوزستانی، که بهار امسال سفری به پاریس داشته است، عکس‌هایی از فضای داخلی این نمایشگاه را در اختیار «سایت عکاسی» قرار داد که بهانه‌ای شد برای نگارش گزارشی از این نمایشگاه بزرگ عکاسی.
عکس از آرشیو جاسم غضبانپور
هنری کارتیه برسون در میانه تابستان ۱۹۰۸ در یک خانواده ثروتمند فرانسوی به دنیا آمد و تا زمان مرگش در سال ۲۰۰۴ میلادی بیش از هفتاد سال بی‌وقفه عکاسی کرد. برسون که مبدع تئوری معروف «لحظه قطعی» شناخته می‌شود مهارت و دید خاصی در عکاسی خیابانی و مستند اجتماعی داشت به طوری که تبدیل به یکی از مهمترین و کلیدی‌ترین چهره‌های عکاسی مدرنیستی قرن بیستم شد. کارتیه برسون که یکی از بنیانگذاران اصلی آژانس مگنوم بود به پدر فتوژورنالیسم هم معروف است.
عکس از آرشیو جاسم غضبانپور
اما نمایشگاه اخیر در ژرژ پمپیدو قصد داشت تصویری جامع و متفاوت از فعالیت‌های عکاسی این عکاس فقید فرانسوی ترسیم کند. چهره‌ای که در بیشتر موارد با تصویری که اکثرا از او در تاریخ عکاسی بیان شده و فاقد تنوع سبکی و کاری است همخوانی ندارد. تاکید بر علاقه برسون به سورئالیسم، اشتغالش به طراحی و نقاشی و بعدتر سینما که حتی تا دستیاری ژان رنوار هم پیش رفت، از موارد مطرح در این نمایشگاه بود.
عکس از آرشیو جاسم غضبانپور
بیش از ۵۰۰ عکس، طراحی، نقاشی، فیلم، اسناد و مدارک، بریده‌های روزنامه و یادداشت‌های شخصی کارتیه برسون در قالب نمایشگاه مفصلی در ژرژ پمپیدو به مخاطبان عرضه شد. جامعیت و بزرگی این نمایشگاه به حدی بود که طبق اعلام منتقدان بزرگترین نمونه در ارتباط با کارهای کارتیه برسون به حساب می‌آمد که نه تنها به عکس‌های او بلکه به بستر اجتماعی و فرهنگی که او در آن زیست می‌کرده هم اشاره داشت.
عکس از آرشیو جاسم غضبانپور
یکی از شاخصه‌های این نمایشگاه این بود که بسیاری از حدود ۳۵۰ فریم به نمایش درآمده در این نمایشگاه، توسط خود برسون چاپ و گزینش شده بودند و او آنها را از بهترین کارهایش می‌دانست. در میان آنها بخشی از مهمترین و آیکونیک‌ترین کارهای برسون تا کارهایی کمتر دیده‌شده به چشم می‌خورد.
عکس از آرشیو جاسم غضبانپور
گردآوردندگان نمایشگاه به هیچ عنوان در پی تلاش برای نشان دادن انسجام در کارهای برسون و تصویری واحد از دوران عکاسی او نبودند بلکه تا جای ممکن سعی داشتند با نمایش آثار متفاوت و تجربه‌گرای برسون بر این نکته تاکید کنند که زندگی حرفه‌ای او از تنوع سبکی متفاوتی برخوردار بوده تا جایی که حتی شروع عکاسی او ریشه در تمایلات سورئالیستی داشته است.
عکس از آرشیو جاسم غضبانپور
این نمایشگاه، آثار کارتیه برسون را در سه دوره تاریخی دسته‌بندی کرده بود: قسمت نخست از سال ۱۹۲۶ تا سال ۱۹۳۵ را در برمی‌گرفت که بیشتر مربوط به کارهای کمتردیده‌‍شده او از سفرهایش به نقاط مختلف دنیاست. او در این دوران تحت تاثیر نشست و برخواست با دوستان سورئالیستش قرار دارد و رد این سبک در کارهایش مشهود است. طبق اعلام بروشور نمایشگاه این تمایلات سورئالیستی تا مدت‌ها در آثار برسون باقی ماند و خود را به شکل اشیای لوله شده، پیچ‌وتاب‌های بدن و چشم‌های بسته نشان داد.
عکس از آرشیو جاسم غضبانپور
قسمت دوم نمایشگاه دوره‌ای ده ساله را شامل می‌شود که از زمان بازگشت او از آمریکا در سال ۱۹۳۶ شروع شد و کارهای برسون در این سال‌ها دارای نگاهی اجتماعی و سیاسی است. او در فاصله سال‌های ۱۹۳۴ تا ۱۹۳۵ میلادی در سفری به آمریکا و مکزیک تمایلات چپگرایانه پیدا کرده بود و از سوی دیگر بسیار به سینما علاقمند شد. او نخستین بار در مکزیک با سینما آشنا شد و سپس در سال ۱۹۳۵ در نیویورک زیرنظر پل استرند کار با دوربین فیلمبرداری و مستندسازی را آموخت. از همین رو کارتیه برسون پس از بازگشت به فرانسه زمان زیادی را صرف فعالیت‌های سینمایی کرد.
عکس از آرشیو جاسم غضبانپور
قسمت سوم نمایشگاه مرکز ژرژ پمپیدو هم از سال ۱۹۴۷ آغاز می‌شود. یعنی سالی که برسون دوباره به نیویورک بازگشت و در همان سال آژانس عکس مگنوم توسط او، رابرت کاپا و چند عکاس مستند و خبری تاسیس شد. این قسمت از نمایشگاه تا اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی را، یعنی زمانی که کارتیه برسون عکاسی خبری و گزارشگری تصویری را کنار گذاشت، شامل می‌شود.
عکس از آرشیو جاسم غضبانپور
هنری کارتیه برسون فعالیت هنری خود را با نقاشی و طراحی آغاز کرد و تا سال‌ها به این دو رشته عشق می‌ورزیدو نخستین معلم نقاشی او عموی جوانش بود که کمی بعد هنگام خدمت در ارتش فرانسه در جنگ جهانی اول کشته شد. تعداد زیادی از طراحی‌ها و نقاشی‌های برسون در نمایشگاه ژرژ پمپیدو برای بازدید عموم ارائه شده بود.
عکس از آرشیو جاسم غضبانپور
سال ۱۹۴۷ از جهت دیگری هم در کارنامه حرفه‌ای هنری کارتیه برسون یک نقطه عطف به شمار می‌آید. در اوایل فوریه این سال به مدت دو ماه موزه هنر مدرن نیویورک (موما) نمایشگاهی اختصاصی از بیش از ۱۵۰ عکس کارتیه برسون از کشورهای فرانسه، انگلیس، اسپانیا، ایتالیا، لهستان، مکزیک، یونان و آمریکا برپا کرد و این آثار را در قالب یک کتاب عکس نفیس نیز به چاپ رساند. ولی ظاهرا برسون هنوز در این سال‌ها به عکاسی خبری علاقمند بود و با جدیت بیشتر مسیرش را نه به عنوان یک هنرمند بلکه به عنوان یک عکاس خبری و مستند پی گرفت.
موما در بهار ۲۰۱۰ هم میزبان نمایشگاه دیگری از کارهای برسون بود و کتابی دیگر از عکس‌های برسون را به چاپ رساند که هم‌اکنون به قیمت ۷۵ دلار به فروش می‌رسد. در زیر مروری می‌کنیم بر چند عکس از کارهای برسون که در این نمایشگاه و همچنین نمایشگاه موما به نمایش درآمده است:
در پی پیروزی نظام کمونیستی در چین ارزش پول ملی کشور به طرز چشمگیری کاهش یافت و مردم برای تبدیل پول نقدشان به طلا در برابر بانک‌ها صف کشیدند، شانگهای، ۱۹۴۸، عکاس: هنری کارتیه برسون
ساکنان محله هارلم در شمال منهتن در یک پارکینگ خودروهای اسقاطی نشسته‌اند، نیویورک، ۱۹۴۷، عکاس: هنری کارتیه برسون
یکی از مشهورترین آثار برسون که از همسرش Martine Franck در سال ۱۹۶۷ گرفته است
مارتین لوترکینگ، رهبر جنبش مدنی سیاهپوستان آمریکا، در کلیسای باپتیست Ebenezer، آتلانتا، ۱۹۴۷، عکاس: هنری کارتیه برسون
هنری ماتیس، نقاش نامدار قرن بیستم، در منزل شخصیش، Alpes-Maritimes circa ،۱۹۴۳، عکاس: هنری کارتیه برسون
حاشیه‌های مراسم تاجگذاری جورج ششم، پادشاه بریتانیا، لندن، ۱۹۳۷، عکاس: هنری کارتیه برسون
تفهیم اتهام زنی که از جاسوسان گشتاپوی دوران هیتلر بوده است، آلمان، بهار ۱۹۴۵، عکاس: هنری کارتیه برسون، MOMA
نزدیکی‌های شهر استراسبورگ، فرانسه، ۱۹۴۴، عکاس: هنری کارتیه برسون، MOMA
مردی که در کافه بروکلین نیویورک خوابش برده است، ۱۹۴۷، عکاس: هنری کارتیه برسون
عکسی از گرافیتی‌های دیواری در پاریس با شعار معروف "لذت بدون محدودیت" در جریان شورش‌های می ۱۹۶۸، عکس: هنری کارتیه برسون