«تداوم» منتخبی شامل بر ۲۳ عکس از عکاسان ایرانی در سال‌های ۴۰ و ۵۰ را به نمایش می‌گذارد. عکاسان این آثار یا مانند نیکول فریدنی، کامران عدل، نصرالله کسرائیان در آن سال‌ها راه خود را یافته و به اوج کارنامه خود رسیده بودند و یا مانند مریم زندی و ابراهیم حقیقی و مرتضی پورصمدی از گروه عکاسانی بودند که آن زمان اولین تجربه‌های خود در عکاسی را رقم می‌زدند. «تداوم» بهانه‌ای است برای تماشای اوج و بلوغ عکاسی در ایران آن سال‌ها.
بخش اول نمایشگاه به نمایش آثار کاوه گلستان، بهمن جلالی،کاوه کاظمی، عباس کیارستمی، نیکول فریدنی، نصرالله کسرائیان، مریم زندی، فخرالدین فخرالدینی، کامران عدل، محمود کلاری، محسن راستانی می‌پردازد. در این بخش روز‌های ۱۲ و ۱۶ و ۱۹ مهرماه به پاسداشت یاد بزرگان عکاسی ایران نیکول فریدنی، بهمن جلالی و کاوه گلستان اختصاص دارد و جلسات نقد و بررسی با حضور منتقدان این عرصه برگزار خواهد شد. بخش دوم نمایشگاه از ۲۳ مهرماه تا ۳ آبان با نمایش آثاری از سیف‌الله صمدیان، افشین شاهرودی، مرضیه خرسند، رعنا جوادی، هنگامه گلستان، فرهود حقی، بیژن بنی‌احمد، سعید بهروزی، ابراهیم حقیقی، مرتضی پورصمدی، مسعود معصومی، سعید دستوری همچنان فرصت تماشای آثار همه عکاسان حاضر در این نمایشگاه را فراهم می‌کند.
از همه دوستان و همکارانی که یاری کردند تا عکاسی در دو دهه مهم تاریخ عکاسی در ایران را به نوع و لحن دیگری زنده کنیم، جز سپاس کار دیگری ندارم. باشد که این نمایشگاه باعث تحولاتی در شناخت بهتر و عمیق‌تر عکاسی در این دهه گردد که اگر چنین شود ما به آنچه خواست ما بود، رسیده‌ایم.
درباره گالری
عکاسی با همه گونه‌های متنوعش، یکی از مهم‌ترین منابع انسان امروز برای تفسیر جهان و گالری«شماره ۶» نشانی‌ی ارتباط با تازه‌ترین و اصیل‌ترین دست آورد‌های عکاسان به تماشا و تعمیق است.
گالری «شماره ۶»، گالری تخصصی عکاسی است. جایی برای دیدن عکس، مفری برای عکاسی و محلی برای ملاقات با عکاسان. «شماره ۶» دعوتی است به عکس.
کتایون ده‌چمنی
تداوم: حادثه‌ای کمیاب در عکاسی ایران
مهدی مقیم نژاد
در تاریخ هنر مؤلفه‌های بسیاری را می‌توان سراغ کرد که هنرمندان و روشنفکران را درنسبتی نزدیک با هم قرار می‌دهد. بی‌تردید مشهورترین این شاخصه‌ها عوامل عام اقلیمی (همچون هنرمندان کشورهای مشخص) یا تاریخی (همچون هنرمندان دوره‌های تاریخی مشخص است)، اما این شاخصه گاه می‌تواند رویکرد و جهان بینی مشترک هنرمندان به جهان و دنیای هنر باشد (همچون همه‌ی سبک‌هایی که نام هنرمندانی را در زیر مجموعه‌ی خود دارند)؛ گاه این شاخصه را می‌توان همزمانی دوره‌ی کار هنرمندانی دانست که در مکانی مشترک گردآمده‌اند بی‌آنکه آثارشان الزاماً کیفیت سبک شناختی همسویی داشته باشد (همچون نقاشانی که بنام مکتب پاریس به شیوه‌هایی جداگانه در دهه‌های آغازین قرن بیستم سرگرم تحقق معنای مدرنیسم در اثر هنری بودند)؛ گاهی این خصوصیاتِ فرهنگیِ شهر یا جامعه‌ای بخصوص است که هنرمندان را به شیوه‌ی کاری مشترکی هدایت می‌کند (همچون سینماگران مکتب نیویورک) و…
در این میان مفهوم نسل را باید مؤلفه‌ای بسیار کارآمد و تاریخی در پیوند هنرمندان و روشنفکران در نظر گرفت. البته بنظرم باید میان معنای نسل در دنیای هنر و حوزه عمومی‌تر علوم انسانی تفاوت ظریفی گذارد. چنانکه پیداست مثلاً از نگاه جامعه شناختی مفهوم نسل و همنسلی به گروهی از انسان‌ها اطلاق می‌شود که از نظر زمانی و گاهشمارانه به یک دوره‌ی سنی نزدیک به هم تعلق داشته باشند. در دنیای هنر نه آنکه این تعریف یکسره بی اعتبار باشد اما مفهوم نسلِ هنرمندان بیشتر دلالت بر آنهایی دارد که در یک دوره‌ی تاریخی مشترک در آغاز یا اوج دوران کاری خود باشند. دریک کلام، آنجا که گروهی از هنرمندان در جایگاه جریان سازی و تأثیرگذاری قرار می‌گیرند.
با این مقدمه ما اینک در مقابل نمایشگاهی بنام تداوم ایستاده‌ایم که گالری شماره ۶ پیش روی ما گشوده است. گزیده‌ای از آثار عکاسان دهه‌ی چهل و پنجاه ایران: نسلی که مایلم با حسی خوشایند آن را قدیمی‌های عکاسی ایران بنامم. یکایک عکاسان این مجموعه آثاری از دهه‌های آغازین کاری خود را به نمایش گذاشته‌اند و نه آثار امروزی خود را و این در حالی است که غالب این آدم‌ها هنوز در قید حیات و فعال‌اند. در واقع، همین پی‌رفت را می‌توانیم زمینه‌ای برای تحلیل‌های تاریخی و در زمانی قرار دهیم. البته در این راستا بنظرم بهتر است آثار این نسل عکاسان ایران را در روال تاریخی عکاسی همین سرزمین و بنا به همه‌ی بضاعت‌ها و مقتضیات آشنای آن بسنجیم که اگر جز این کنیم در می‌یابیم عکاسان نخبه‌ی دهه‌های چهل و پنجاه ما نه چندان با پارادایم‌ها و سرمشق‌های هنر و عکاسی روز زمان خود همسو بوده‌اند و نه حتی روند آن تجربیات چیزی است که در تداوم و با تمامیت خود به نسل عکاسان بعدی به ارث رسیده باشد. از این بابت، هرچند نمی‌توان تأثیرگذاری یکایک هنرمندان قبلی را در هر یک از ژانرهای کاری اشان بر روی شاگردانی در نسل‌های جوان تر انکار کرد اما باز هم این چیزی در حد مقایسه با ساختارهای نهادینه‌ی تاریخ عکاسی در کشورهای غربی نیست: به بیان دیگر، به سختی می‌توان متصور تداوم بدین تعبیر شد.
اما در سطح تحلیلی دیگر در خواهیم یافت که این آثار تا چه حد با هنرمندان شان نسبت نزدیک و مداومی دارند. به عنوان چند نمونه، فخرالدینی در تصویر بهزاد نگارگر بارقه‌ی پرتره‌های استودیویی دراماتیک و نیرومند خود را نشان می‌دهد؛ عکس‌های صمدیان و کلاری برخوردار از همان باریک بینی‌ها و گاه، شوخ طبعی‌های مستندنگاری‌های سال‌های بعدشان است؛ عکس مجموعه‌ی مدارس گلستان و عکس کاوه کاظمی لحن اجتماعی- انتقادی واضحی دارد؛ تک عکس محسن راستانی بازنماینده‌ی دغدغه‌های فراواقعی او در دل دنیای واقعی است؛ عکس کیارستمی ما را به لوکیشن های محسور کننده‌ی سینمای آینده‌ی او می‌برد: سینمای مکان محوری که در دنیای متن آن انسان و طبیعت به تعاملی عجیب می‌رسند؛ عکس کسراییان گویای تعلقات خاطر قوم نگارانه‌ی اوست و …
کمترین نتیجه از قیاس‌های صورت گرفته هرچند می‌تواند ما را به محوریت بعد فردی کار هنری در این سرزمین برساند و راهی پژوهشی را برای آسیب شناسی عمل اجتماعی عکاسی در ایران بگشاید اما در حقیقت مسئله ی با اهمیت و منحصر به فرد این نمایشگاه هیچ یک از موارد برشمرده نیست. اثر هنری بزرگ این نمایشگاه خود این نمایشگاه است و نه آثاری که در آن به نمایش درآمده اند. اینکه مفهوم نسل در تاریخ عکاسی ما به درستی درک گردد و دقیقاً برای اولین بار همه‌ی آن هنرمندان را در مکان و زمانی مشخص کنار هم گرد آورد، و آثاری بکر و تازه، آثاری هرگز دیده نشده یا کمتر دیده شده را به معرض نمایش گذارد. از این بابت باید گفت که تداوم به هر دو معنا در عکاسی ایران حقیقتاً حادثه‌ای کمیاب است.
اطلاعات تکمیلی:
– گالری شماره ۶، خیابان خردمند شمالی، کوچه‌ی هیجدهم، پلاک۶، طبقه همکف
– سایت گالری شماره ۶+