کاش می‌شد اول عکس بگیریم، بعد فوکوس کنیم! بدون شک کم نیستند عکاسانی که در طول دوران کاری و حرفه‌ای خود آرزو کرده‌اند کاش از چنین توانایی و امکانی برخوردار بودند. بعنوان عکاس بارها شده که از صحنهای غیرقابل تکرار عکسی گرفته‌ایم و بعد در خانه و هنگام تماشای آن در سایز بزرگتر و روی مانیتور متوجه شده‌ایم که نقطه‌ی فوکوس را به درستی تعیین نکرده‌ایم و در نتیجه سوژه‌ی اصلی ما در عکس به درستی فوکوس نشده است و شی دیگری که اهمیت کمتری داشته وضوح صد درصد پیدا کرده یا اینکه اصلا در اثر کم‌دقتی عکس‌مان به اصطلاح تار شده و وضوح کاملی ندارد. حالا به نظر می‌رسد شرکتی در کالیفرنیا به فناوری تازه‌ای دست یافته که می‌تواند این آرزوی دیرینه‌ی عکاسان را جامه‌ی عمل بپوشاند.
شرکت آمریکایی «لیترو»[۱] چندی پیش اعلام کرد که به فناوری جایگزینی برای حسگرهای[۲] کنونی دوربین‌های دیجیتال دست یافته است که به عکاس این امکان را می‌دهد که نقطه‌ی فوکوس و محلی در عکس را که دارای وضوح صد درصد است پس از «عکاسی» و به کمک نرم‌افزاری کامپیوتری تغییر دهد. به گفته‌ی مدیران این شرکت دوربین‌های مجهز به این فناوری، که «عکاسی میدان نوری»[۳] نامگذاری شده است، به دلیل برخورداری از حسگری ویژه می‌توانند داده‌های روشنتر و کاملتری را از صحنهای که «عکاسی» در آن انجام می‌شود نسبت به دوربین‌های کنونی ثبت و ضبط کنند. +
فناوری «میدان نوری» نخستین بار ۵ سال پیش توسط دکتر رن نگ[۴]، در دانشگاه استنفورد آمریکا[۵] و به عنوان رساله‌‌ی دکترای وی در رشته‌ی علوم کامپیوتری ارائه شد. + دکتر نگ پیش از ارائه، بیش از ۶ سال روی این موضوع تحقیق و پژوهش کرده بود و این رساله پس از عمومی شدن، تحسین بسیاری از دانشمندان را در پی داشت و حتی در سال ۲۰۰۷ جایزه‌ی علمی معتبر ACM را نیز برای وی به ارمغان آورد. [۶]
در این فناوری حسگر دوربین علاوه بر شدت و مقدار دقیق نور و رنگ ورودی به اتاقک تاریک دوربین، جهت پرتوهای نور و رنگ را نیز ثبت می‌کند. این بدان معناست که به جای ضبط و ثبت بعنوان کمیتی عددی، نور و رنگ بعنوان کمیتی برداری[۷] ثبت می‌شوند و علاوه بر شدت یا مقدار عددی دارای جهت و راستای مشخصی هم خواهند بود و این به عکاس امکان می‌دهد تا به کمک نرم‌افزار ویژه‌ای، پس از ثبت صحنه‌ی مورد نظر بتواند محل و میزان منطقه‌ی قرار گرفتن عمق میدان و وضوح را در عکسش تغییر دهد. حسگرهای کنونی تنها قادر به ضبط میزان نور ورودی به دوربین بعنوان کمیت عددی ثابت و فاقد جهت هستند و به این دلیل امکان تغییر منطقه‌ی فوکوس و مانورهای فنی بیشتر پس از «عکاسی» در عکس‌هایی که توسط این حسگرها گرفته می‌شوند وجود ندارد.
اما این فناوری در کمک به تهیه‌ی عکس‌های بهتر در نور کم هم بسیار موثر خواهد بود. در حقیقت با کمی نوآوری و خلاقیت بیشتر این فناوری می‌تواند عامل «سرعت شاتر» را دگرگون کند و تعریف تازه‌ای برای کاربرد آن ارائه نماید و حتی شاید از نقش و ارزش آن در بحث‌های فنی «عکاسی» بکاهد. همچنین با کاربرد این حسگرها در دوربین‌های دیجیتال مسلما طراحی بخش‌هایی از تجهیزات «عکاسی» بخصوص لنزها دگرگون خواهد شد و باید منتظر پیدایش نسل تازه‌ای از لنزها برای دوربین‌های دیجیتال باشیم. چرا که حسگرهای جدید با لنزهای کنونی سازگار نیستند و نیاز به ترکیبی از میکرو لنزهای مخصوص خواهد بود. لنزهایی که بدون شک نسبت به لنزهای کنونی بسیار متفاوت بوده و توانایی تولید عکس‌های بهتر در نور کم را خواهند داشت. تاکنون دکتر نگ مدیر ۳۱ ساله‌ی شرکت «لیترو» چهار مزیت عمده برای این فناوری برشمرده است:
۱. سرعت بیشتر در گرفتن عکس: از آنجائیکه دوربین پیش از ثبت تصویر دیگر نیازی به انتخاب سوژه‌ی اصلی و فوکوس کردن بر روی آن ندارد سرعت ثبت تصویر افزایش خواهد یافت. این عامل بخصوص در عکاسی خبری یا ورزشی و گونه‌های دیگری از عکاسی که سرعت ثبت تصویر اهمیت خاصی دارد بسیار به کار می‌آید.
۲. عمکرد بهتر در نور کم: دوربین‌های مجهز به این فناوری در نور کم بدلیل استفاده از تمام ظرفیت‌های نوری مکان، عکس‌های بهتری ثبت خواهند کرد که کیفیت فنی و وضوح بهتری دارند.
۳. عکس‌های سه بعدی: با استفاده از فناوری «میدان نوری» دوربین‌ها قادر خواهد بود با کاربرد تنها یک لنز ساده عکس‌های سه بعدی تولید کنند و برای دیدن این تصاویر سه بعدی هم نیازی به عینک یا دستگاه مخصوصی نخواهد بود. در واقع عکاس به راحتی می‌تواند تصویری دو بعدی را به سه بعدی و بالعکس تبدیل نماید.
۴. تصاویر زنده: با انتشار عمومی عکس‌های گرفته شده با این فناوری بر روی اینترنت یا هر جای دیگری که امکان دسترسی دیگران وجود داشته باشد مخاطبان می‌توانند وضوح و عمق میدان عکس‌ها را تغییر دهند و با تغییر پرسپکتیو آنها را از زاویه‌ی دیگری تماشا کنند و به بیان دیگر دید اولیه‌ی عکاس را تغییر دهند.
ریچارد هرناندز، فتوژورنالیستی که توانسته یکی از عکاسانی باشد که نمونه‌ای از این دوربین‌ها را امتحان کرده‌اند، به رسانه‌ها گفته است که دوربینی که برای تست به او دادند در پوشش پلاستیکی سیاهی قرار داشته و او قادر به دیدن طراحی داخل آن نبوده ولی اندازه‌ی خود بسته در حد اندازه‌ی دوربین‌های کنونی بوده است.[۸] وی درباره‌ی تجربه‌ی کار با این دوربین جدید هم گفته است: «هنگام عکاسی فقط روی ترکیب‌بندی و خود عکس تمرکز می‌کنید و دیگر لازم نیست نگران فوکوس کردن باشید، این کاری‌ست که بعدا قرار است انجام دهید!» شرکت «لیترو» می‌گوید امیدوار است نخستین مدل از دوربین‌های مجهز به این حسگرهای ویژه را تا پیش از پایان سال جاری میلادی رونمایی کند. اما با این وجود این شرکت هنوز باید جزئیات بیشتری درباره‌ی این اختراع خود ارائه نماید. زمان دقیق ارائه‌ی این فناوری برای استفاده‌ی عموم، قیمت تقریبی نخستین نمونه از حسگرهای اینچنینی، اندازه و ابعاد این حسگرها، چگونگی ساختمان لنزهای سازگار با این فناوری، کیفیت فنی و سایز عکس‌های تولیدی توسط این حسگرها هنوز از جمله نکات مبهم در این پروژه هستند.
در خوشبینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها هنوز حداقل بیش از یک سال با همه‌گیر شدن چنین پدیده‌ای فاصله داریم ولی با اعلام رسمی دستیابی – هر چند اولیه – به این فناوری و جنجال‌های به راه افتاده در این مدت در رسانه‌های معتبر، به نظر می‌رسد امکان استفاده از این فناوری برای عموم در آینده‌ای نچندان دور زیاد هم دور از واقعیت نباشد. شرکت «لیترو» که در کالیفرنیا و در کنار غول‌های بزرگ صنعت کامپیوتر و اینترنت جهان مستقر است موفق شده است تاکنون حدود ۵۰ میلیون دلار برای این پروژه سرمایه‌گذاری جذب کرده و از فروش این فناوری به شرکت‌های بزرگ تولیدکننده‌ی دوربین خودداری نماید و طبق اعلام مدیرانش قصد دارد با تاسیس کارخانه‌ای در تایوان دوربین‌های مجهز به این فناوری را خودش تولید کند. +
تنها تصور کنید روزی این فناوری به آسانی و با قیمتی معقول در دوربین‌های دیجیتال به کار گرفته شود؛ آیا فکر نمی‌کنید با شرحی، که از توانایی‌های این حسگرها، داده شد تاثیر آنها بر دنیای «عکاسی» بیشتر از تاثیری باشد که توفان ورود فناوری دیجیتال حدود دو دهه‌ی پیش در این عرصه به پا کرد و سبب تغییرات بسیاری در مرزهای «عکاسی» شد؟ آیا فکر نمی‌کنید با کاربرد همگانی یک فناوری با این توانایی‌ها، بسیاری از تعاریف و مرزها در «عکاسی» باید از نو تعریف شوند؟ فکر نمی‌کنید در آن صورت بخش بزرگی از فلسفه و تئوری‌ها‌ی «عکاسی» دستخوش دگرگونی‌های زیادی شوند؟ فکر نمی‌کنید دیگر این تعریف ساده که عکس عبارت است از «لحظه‌ای منجمدشده از زمان در حال گذار» دیگر کارایی چندانی نخواهد داشت و به آسانی نخواهد توانست ذهن‌های درگیر را قانع کند؟ به نظر شما در بحث آموزش «عکاسی» نیاز به تغییرات بنیادینی نخواهیم داشت؟ حال باید منتظر باشیم و ببینیم چه زمانی این ایده‌ی دگرگون‌کننده از لابراتوارهای شرکت «لیترو» و رساله‌های دانشگاهی پا به بازارهای مصرف می‌گذارد و بدل به حقیقتی قابل لمس برای همگان می‌شود.
i[۱]:Lytro
[۲]: Sensor
[۳]: Light Field Photography
[۴]: Dr. Ren Ng
[۵]: Stanford University
[۶]: Association for Computing Machinery Award
[۷]: Vector
[۸]: Richard Koci Hernandez