در روزهای پایانی سال ۲۰۰۸ مروری خواهیم داشت بر تحولات مهمی که در سال گذشته در صنعت عکاسی ایجاد شده است. این تحولات را برای سهولت، به سه دسته "دوربین"، "نرم‌افزار" و " چاپ" تقسیم کرده‌ایم.
۱- دوربین
در سال ۲۰۰۸ نیز مانند سالهای پیش از آن، دوربینهای دیجیتال جدیدی به بازار معرفی شدند. ویژگی‌خاص سال گذشته در رده دوربینهای DSLR ، افزایش تعداد دوربینهای Full-Frame بود. سونی دوربین Alpha-900 را معرفی کرد که یک دوربین ۲۴ مگاپیکسلی فول فریم با قیمت مناسب بود. Nikon دوربین D700 را عرضه نمود که مشخصاتی تقریبا مشابه با دوربین تحسین شده D3 داشت و با قیمت زیر ۳۰۰۰ دلار عرضه می‌شد. همچنین Canon دوربین 5D MKII را عرضه کرد که سه مشخصه ویژه وارزشمند داشت: قیمت بسیار مناسب + رزولوشن سنسور بالا + امکان فیلمبرداری HD .
الحاق ویژگی فیلمبرداری به دوربینهای عکاسیDSLR ، مشخصه دیگر سال گذشته بود: دو دوربین Canon 5D MKII و Nikon D90 مجهز به امکان فیلمبرداری بودند. فیلمبرداری با دوربینهای DSLR واجد مزایای خاصی است: صرفنظر از اینکه کاربر هزینه جداگانه‌ای برای این ویژگی نمی‌پردازد، قادر است با انواع لنزهای خود فیلمبرداری کند. این مساله وقتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که به تفاوت اندازه سنسور این دوربینها با دوربینهای فیلمبرداری دقت کنیم. سنسورهای بزرگ این دوربینها امکان کنترل خوبی بر عمق میدان در هنگام فیلمبرداری فراهم خواهند کرد که تا پیش از این جزو آرزوهای فیلمبرداران دیجیتال بود. همچنین اندازه بزرگ سنسور این دوربینها و کارآیی خوب آنها در نور کم، باعث خواهد شد که بتوان در شرایط نوری نامناسب نیز خروجی‌های قابل قبولی داشت. هر چند این ویژگی هنوز در این دوربینها با مرحله بلوغ خود نرسیده است اما می‌توان پیش بینی کرد که در سال آینده در دوربینهای بیشتری شاهد این مشخصه باشیم و به تدریج نواقص آن، مانند فوکوس مطمئن و عدم محدودیت فیلمبرداری، نیز برطرف شود.
همزمان با اقبال سازندگان دوربینهای عکاسی به مساله فیلمبرداری، شرکت Red (+) در سال گذشته محصولاتی به نام‌های Scarlet, Scarlet Professional و Epic معرفی نمود. این محصولات همگی امکان عکاسی و فیلمبرداری همزمان داشتند و به همین علت نیز به آنها Digital Stills Movie Camera =DSMC) گفته می‌شود. اما به غیر از این مشخصه، این محصولات از چند زاویه دیگر نیز بسیار قابل توجه هستند: اولا این دستگاهها همگی سیستمهایی ماجولار هستند به‌گونه‌ای سنسور، پردازنده، ویزور، نمایشگر و حتی مانت لنز به صورت جداگانه قابل ابتیاع بوده و طبق نیاز مشتری ترکیب می‌شوند. مانت لنز این سیستمها نیز متنوع است. و علاوه بر مانت Red، با لنزهای Canon و Nikon هم سازگار خواهد بود و این مساله بسیار مهمی است. اندازه سنسور بزرگ (و کاربردهای خاص آن که اشاره شد)، امکان خروجی فیلمبرداری به صورت RAW ، امکان فیلمبرداری با فریم‌ریت بالا (۱۲۰ فریم در ثانیه)، خروجی ۱۶بیتی و از همه مهم‌تر، قیمت مناسب، باعث شد که این محصولات امیدهای تازه‌ای در دل فیلمبرداران و عکاسان حرفهای ایجاد کنند.
یکی دیگر از نوآوری‌های سال گذشته معرفی پلتفرم جدید Micro Four Third توسط الیمپوس و پاناسونیک بود. این سیستم جدید مشابه با سیستم four third است با این تفاوت که فضای آینه و ویزور اپتیکال حذف شده است. این مساله باعث کوچک شدن اندازه کلی دوربین، در عین حفظ اندازه سنسور شده است. مانت لنز نیز کوچک شده است و به همین علت می‌توان از لنزهای کوچکتری برای این سیستم استفاده کرد. هر چند امکان سازگاری با لنزهای قبلی با استفاده از یک مبدل نیز فراهم خواهد بود. اما مهمترین مزیت این سیستم جدید چیست؟ مشخصا این سیستم جدید کاربرانی را هدف قرار داده است که همیشه به دنبال یک دوربین کوچک با سنسور بزرگ و قابلیت تعویض لنز بودند. چیزی که در بهترین دوربینهای Compact هم وجود نداشت. پاناسونیک بر اساس این سیستم دوربین G1 را در سال گذشته معرفی کرد و مطمئنا در سال آینده از این سیستم بیشتر خواهیم شنید.
لنزهای جدیدی نیز در سال ۲۰۰۸ عرضه شد که جوابگوی دوربینهای جدید باشد. از سویی برخی شرکتها مانند نیکون بعلت تولید دوربینهای فول‌فریم، نیاز به عرضه لنزهای جدید داشتند و از سویی دیگر دوربینهای جدید بخاطر رزولوشن‌های بالای سنسورهای خود، نیازمند لنز‌هایی بودند که بتوانند از پس این رزولوشن بربیایند. لنزهای تیلت- شیفت جدیدی نیز معرفی شد. این لنزها علاوه بر کاربردهای خاص خود، خواهند توانست در موقعیت‌های خاصی که رزولوشن‌های بالای سنسور دوربین، مانعی برای تولید عکس بی‌عیب شود، به کمک عکاس بیایند.
در رده دوربینهای Compact اما دوربینهای Canon G10 و Panasonic LX3 حرفهای زیادی برای گفتن داشتند. G10 دارای رزولوشن بالا بوده و خروجی مناسبی را نیز فراهم می‌کند به طوریکه توجه بسیاری از عکاسان حرفهای را به خود جلب کرد که بتوانند با این دوربین کوچک، عکس‌های قابل قبولی جهت چاپ‌های نسبتا بزرگ تهیه کنند. Panasonic LX3 نیز بخاطر ویژگی‌های کاربری خاص مانند لنز واید مناسب، دیافراگم باز، امکان فیلمبرداری HD و کارآیی خوب در ایزوهای بالا، توجه زیادی را به سوی خود جلب نمود.
۲- نرم‌افزار
گل‌های سرسبد نرم‌افزاری سال ۲۰۰۸ دو محصول ادوبی بودند: نسخه ۲ لایت روم و نسخه CS4 فتوشاپ. لایت‌روم ۲ علاوه بر رفع بسیاری از باگ‌های خود، امکانات جدیدی در اختیار عکاسان قرار داد. مهمترین ویژگی‌های لایت روم جدید، Smart Collection ( در قسمت مدیریتی) و ویرایش موضعی ( در قسمت Develop) است. Smart Collection برای دسته بندی خودکار عکسها بسیار مفید است و با ویرایشهای موضعی لایت‌روم ۲ می‌توان بسیاری از نیازهای ویرایشهای پیشرفته عکسها را در همان محیط لایت‌روم برطرف نمود. نسخه CS4 فتوشاپ نیز بسیار بحث‌برانگیز بود به طوریکه در سایت عکاسی نیز مطالب زیادی در مورد آن منتشر شد (+). در این نسخه جدید برای اولین بار، برخی ویژگی‌ها وابسته به GPU سیستم بود. امکانات پیشرفته CS4 جهت ماسک‌گذاری‌ها و نیز امکان ادغام های پیشرفته مانند ادغام عکس‌هایی که در فواصل کانونی مختلف گرفته شده اند، از جمله ویژگی‌های جدید این نسخه جدید بود.
مبدل RAW در فتوشاپ (ACR) در نسخه جدید تقریبا تمامی ویژگی‌های مبدل RAW لایت روم را داراست. امکان ویرایش موضعی، یکی از مهمترین این ویژگی‌ها می‌باشد.
تحول نرم‌افزاری مهم دیگر در سال گذشته، عرضه پروفایلهای Camera RAW توسط ادوبی بود. در مورد این تحول به تفصیل در سایت عکاسی صحبت شده است (+) اما به طور خلاصه می‌توان گفت که این ویژگی جدید که در لایت‌روم و ACR وجود دارد، این امکان را فراهم خواهد کرد که قبل از شروع مراحل پروسس RAW ، مبدل را مجبور کرد که فرآیندهای درونی خود را بر اساس پروسس شرکت سازنده دوربین تغییر دهد. مثلا اگر دوربین‌تان Canon است می توانید قبل از شروع کار ، پروفایل Canon را انتخاب کنید و سپس ادامه مراحل پروسس را انجام دهید. این مساله باعث خواهد شد که در بسیاری موارد کار پروسس ساده تر شود و دسترسی به رنگ‌های مورد نظر آسانتر گردد. این پروفایلها پس از طی دوره آزمایشی خود، اکنون به طور خودکار هنگام آپدیت لایت‌روم و ACR در سیستم نصب خواهند شد.
تحول مهم دیگر در سال ۲۰۰۸ معرفی سیستم DXOMark (+) توسط DXOLab بود. این شرکت را احتمالا در گذشته با نرم‌افزار DXO Optic Pro می‌شناسید که یک نرم افزار مبدل RAW و اصلاح تصویر بود. این شرکت خروجی سنسور دوربینهای مهم موجود در بازار را بر اساس معیارهای مختلفی نظیر ایزو واقعی، SNR، Dynamic Range ، Tonal Range ، عمق رنگ و کارآیی در ایزوهای بالا سنجیده و به صورت آنلاین در اختیار عموم گذاشت. این مساله از دو جنبه حائز اهمیت بود: یکی اینکه این خروجی ها، خروجی مستقیم سنسور هستند و عوامل دیگر مانند نوع لنز بر آن تاثیری ندارند. همچنین چون دوربینها در برخی موارد با یکدیگر متفاوت بودند ( مثلا رزولوشن سنسور و یا ایزو واقعی )، برای آنکه امکان مقایسه بین دوربینها فراهم گردد، نتیجه سنجش‌ها متعادل شد. بدین ترتیب می‌توان به دقت، خروجی واقعی سنسور دوربینها را، فارغ از روزلوشن و ایزو و لنز، با یکدیگر مقایسه نمود.
یکی از محصولات قابل توجه دیگر، محصولی از شرکت RAW WorkFlow با نام LensAlign بود(+). در چند دوربین دیجیتال که اخیرا عرضه شده‌اند ( NikonD3/D3X-NikonD300-NikonD700-Canon 5DMKII-Canon 50D-Canon 1d/s MKIII-Sony A900-PentaxK20 ) امکان تنظیم دقیق فوکوس لنز وجود دارد. به طوریکه کاربر می تواند لنزهای خود را از لحاظ فوکوس دقیق، کالیبره کند و اطلاعات را در دوربین ذخیره نماید. LensAlign در واقع محصولی است که به کاربر کمک می‌کند این فرآیند را با دقت بیشتر و راحت‌تر انجام دهد. برای این‌منظور در شرایط استاندارد عکسی از یک صفحه خاص مدرج تهیه می‌شود، فوکوس در LCD یا صفحه مانیتور بررسی می‌شود. اگر مشکلی در فوکوس بود، به اندازه همان درجات مشخص شده، در قسمت AF Fine tuning دوربین، اصلاح مورد نظر انجام خواهد شد.
۳- چاپ
در مورد چاپ همواره پنج حلقه دوربین، نرم‌افزار، پرینتر، کاغذ و جوهر یک زنجیره کامل را خواهند ساخت. در سال ۲۰۰۸ دوربینهایی با دقت سنسور بالا عرضه شد. همچنین دوربینهای جدید اکثرا خروجی های ۱۴ بیتی داشتند و عمق رنگ بالایی فراهم می‌کردند. برای آنکه جزئیات و رنگ چنین عکس‌هایی، در چاپ نهایی خود را نشان دهند، باید تمام حلقه‌های این زنجیر به درستی عمل کنند.
ابتدا از نرم‌افزارها بگوییم؛ خروجی نرم‌افزارهای ویرایشی دقیق‌تر شدند. این دقت هم در مورد رنگ و هم در مورد جزئیات قابل ملاحظه بود: الگوریتم‌های خاص شارپ‌سازی جهت چاپ، حتی با در نظر گرفتن نوع کاغذ، در نرم‌افزارها گنجانده شدند. پروسس عکسها با مبدل‌های جدید RAW به طور مشهودی، بعلت امکانات خاص‌شان، نسبت به گذشته با حفظ جزئیات بیشتر، دقت رنگ بهتر و احیاء اطلاعات بیشتر فراهم شد. در لایت‌روم و فتوشاپ، توجه خاصی به قسمت چاپ عکس شده است و این امکان برای کاربر فراهم شد که اولا راحت‌تر بتواند الگوی چاپ خود را انتخاب کند، ثانیا بهتر و سریعتر بتواند از همان ماجول چاپ، بر مدیریت رنگ چاپ خود کنترل داشته باشد، ثالثا الگوریتم رندرینگ رنگها را کنترل نماید و رابعا امکان چاپ ۱۶ بیتی داشته باشد که البته این نوع چاپ تنها با پرینترهای سازگار و البته فعلا در سیستم عامل Mac امکان دارد.
پرینترهای جدید مانند Epson 2880 علاوه بر حل مشکلاتی مانند نازلهای رنگ، عمق رنگ بیشتری را تولید کردند و در چاپ‌های سیاه و سفید نیز بخوبی می توانستند اطلاعات روشنایی را در قسمتهای مختلف عکس چاپ شده حفظ کنند. قسمت عمده‌ای از این کارایی بالا بخاطر سیستم رنگ‌های پیشرفته‌ای مانند UltraChrome K3 with Vivid Magenta است.
کاغذ‌هایی از جنس فایبر که محصول شرکت Epson بود و نیز کاغذ‌هایی که از چوب بامبو و کتان توسط شرکت Hahnemuhle تولید شد، توانستند پاسخ‌گوی سایر حلقه‌های زنجیره چاپ حرفهای باشند و خروجی‌هایی تولید کنند که در گذشته سابقه نداشته است.
بسیار عالی و جامع.
ممنون جناب روشن یک نگاه خوب و جامع به تحولات عکاسی امسال بود.
امسال با هر سال قدری متفاوت تر بود…
به نظرم از سالهایی است که چند سال بعد بتوان آن را طلایی دانست.
بار هم سپاس…