رضا مسعودی نژاد– جولای ۲۰۰۴
این هفته آخرین بخش این سلسله بحث را در پیش داریم. امیدوارم از طولانی شدن این سری خسته نشده باشید. در این مجموعه ما به معرفی تمام لنزها و مکانیسم های لنزهای نیکون نپرداخته‌ایم و بهتر است بگوییم عموما به معرفی لنزها و مکانیسم‌های لنزهای سری AF پرداخته‌ایم. در این بخش به معرفی ASP ، DC و SCI و همین طور لنزهای PCمیپردازیم. و در انتها نیز در یک جدول تمام بحث‌ها، بطور خلاصه آمده است. پیشاپیش از طولانی شدن مطلب این هفته عذر میخواهم.
عدسی های ایسفیریکال (Aspherical) یا غیر کروی
همانطور که میدانید قوس عدسی ها ( محدب یا مقعر) در واقع قطاعی از یک کره هستند ، این نوع عدسی را به اصطلاح کروی یا سفریکال (Spherical) مینامند در مقابل عدسی‌هایی که دارای قوس یکنواخت نباشند غیر کروی ، چند قوسه، یا ایسفریکال (Aspherical)نامیده میشوند. در واقع سطح این عدسی بجای تک قوسی بودن چند قوسی است و لبه‌های عدسی دارای قوس متفاوتی هستند. این نوع عدسیها برای جبران برخی انحرافات اپتیکی در عدسی‌های کروی طراحی شده‌اند.
در واقع عدسی های کروی دارای اختلال‌های متعددی هستند ولی مهمترین اختلالی که در اینجا مورد توجه است، عدم تمرکز نورهای موازی در کانون لنز میباشد. البته این با اختلالی که در مورد عدم متمرکزشدن طیف مختلف رنگها که در بخش های قبلی شرح دادیم متفاوت است. تصویر ۱ و ۲ به شما کمک میکنند تا عملکرد یک عدسی کروی را در متمرکز کردن نورهای موازی را با عملکرد یک عدسی غیر کروی مقایسه کنید.
تصویر ۱:عملکرد یک عدسی کروی، شعاعهای موازی نور در یک نقطه متمرکز نمیشوند در نتیجه یک نقطه به شکل یک هاله دیده میشود.
تصویر ۲: عملکرد یک عدسی غیر کروی، شعاعهای موازی نور در یک نقطه متمرکز شده در نتیجه یک نقطه به شکل نقطه ظاهر میشود.
لنزهایی که از این نوع عدسی استفاده میکنند کوچکتر، سبکتر و البته شفاف تر از لنزهای معمولی میباشند، چرا که طراحان میتوانند با تعداد کمتری المان اختلال‌های نوری را کنترل نمایند. اولین عدسی Aspherical عکاسی را شرکت نیکون در سال ۱۹۶۸ برای تولید لنز ۱۰ م م استفاده نمود. همین طور سریع ترین لنز ۲۸ م‌م در جهان با f/1.4 از این نوع عدسی استفاده میکند (تصویر ۳) چرا که اختلال‌های حاشیه عدسی به حداقل رسیده است. اصولا این نوع عدسی در لنزهای واید و یا لنزهای زوم که دارای دامنه واید هستند مورد استفاده قرار میگیرد. در حال حاضر تقریبا تمام شرکت های مشهور دارای لنزهایی با عدسی‌های Aspherical میباشند. در نام لنزهای نیکون (مثل همین AF 28 f/1.4D ( هیچ مخففی مجهز بودن لنز را به عدسی Aspherical نشان نمیدهد.
تصویر ۳: مقطع AF 28 f/1.4D . المان آبی رنگ یک عدسی Aspherical میباشد. قیمت لنز در بازار انگلستان £ ۱۷۰۰ میباشد
در حال حاضر شرکت نیکون از سه نوع عدسی Aspherical استفاده میکند. Precision-ground aspherical lens که تحت استاندارد‌های بسیار دقیق و با کیفیت بسیار بالا تولید میشوند، عدسی‌های پیوندی hybrid lenses، که با قالب زدن ترکیبات پلاستیکی خاص با شیشه تولید میشود و بالاخره، Moulded glass aspherical lenses که با قالب زدن شیشه‌های خاص اپتیکی بوسیله قالب‌های فلزی تولید میشوند. درباره روشهای تولید عدسی‌های غیر کروی توسط شرکت نیکون مقاله‌ای توسط آقای شهبازی در همین سایت منتشر شده است.
لنزهای دارای امکان کنترل دامنه تاری تصویر Defocus-image Control
مکانیسم DC روشی منحصربفردی است که در لنزهای مخصوص پرتره فقط توسط شرکت نیکون بکار برده میشود. در این نوع لنزها میتوان بوسیله رینگ مخصوصی، درجه انحراف کروی لنز را در پیش زمینه یا پس زمینه کنترل نمود (تصویر ۴). به زبان ساده میتوان دامنه تاری تصویر را در پیش زمینه یا پس زمینه کنترل نمود که میتواند در عکاسی پرتره مفید باشد. در حال حاضر فقط دو لنز نیکون با این توانایی در بازار وجود دارد که بطور طبیعی لنزهای تله مناسب پرتره میباشند. این دو لنز AF DC-Nikkor 105mm F/2 D و AF DC-Nikkor 135mm f/2D میباشند . این لنزها جز لنزهای گران محسوب میشوند و به ترتیب با قیمت ۹۰۰ پوند و ۱۱۰۰ پوند در انگلستان در دسترس هستند.
تصویر۴: AF DC-Nikkor 105mm F/2 D ، رینگ کنترل دامنه تاری تصویر
اجازه بدهید کمی در این مورد توضیح بیشتری را ارایه بدهیم. در واقع این تکنولوژی کمی سر به سر قواعد عمق میدان میگذارد. ما قبلا در مقدمه این سری در مورد عمق میدان توضیح مختصری داده بودیم. در ضمن مقاله مفصلی در باره عمق میدان نیز توسط آقای محمدیان روشن در همین سایت منتشر شده است. اما یک قاعده اصلی در مورد عمق میدان وجود دارد که به آن اشاره مشخص نشده است و آن قاعده ۳/۱ ، ۳/۲ ( یک سوم، دو سوم) است. همانطور که میدانید دامنه وضوح تصویر یا عمق میدان در جلو و در پشت موضوع توزیع میشود. توزیع این دامنه به شکل تقسیم آن به ۳/۱ دامنه وضوح در جلو سوژه و ۳/۲ در پشت آن است. طبیعی است که حوزه تار شدن تصویر در پیش و پس این دو لبه قرار دارد. در نتیجه اگر چه تار شدن پس زمینه یک پرتره بوسیله کم کردن عمق میدان جالب است ولی طبیعی است که این تاری همراه تار شدن پیش زمینه نیز خواهد بود و همین طور که گفتیم لبه حوزه تاری در جلو به سوژه نزدیک تر و مثلا گاهی باعث تار شدن نوک دماغ سوژه میشود. ما به طور طبیعی دامنه وضوح را با تغییر عمق میدان و بوسیله فاصله کانونی، فاصله تا سوژه و دیافراگم کنترل میکنیم. حال توسط این مکانیسم شما میتوانید دامنه تاری را با لنزهای DC بیشتر تحت کنترل در آوردید. بدین معنی که لبه دامنه تاری را در جلو تصویر یا پشت سوژه بدون تغییر عمق میدان جابجا کنید و تصویر در پیش زمینه یا در پس زمینه از حالت تاری مطلق به وضوح بیشتری دست یابند.
پوشش‌های منضم شده به عدسی Superior Integrated Coating
پوشش‌های چند لایه SIC در حال حاضر تمام لنزهای AF نیکون در بر میگرند. این پوشش‌ها باعث کاهش هاله‌ها و درخشش‌های ناشی از انعکاس نور در لنز بواسطه تابش مستقیم نور در لنز و همین طور بهبود تعادل در دامنه رنگی، بخصوص در لنزهای با تعداد زیاد عدسی( مثل لنزهای زوم) میشوند. این پوشش ها با دقت بالا برای هر عدسی و بر اساس نوع شیشه و لنزی که در آن بکار برده میشود محاسبه میشوند.
لنزهای با قابلیت اصلاح پرسپکتیو Perspective Correction
لنزهای PC اگر چه تقریبا توسط همه شرکتهای بزرگ ساخته میشوند ولی تعداد آنها اندک است. مباحث در مورد این لنزها بسیار مفصل است و ما در اینجا به تفضیل وارد آنها نمیشویم. به زبان ساده این لنزها بخشی از عملکرد فانوس یا کروکی در دوربین‌های قطع بزرگ را برای لنزهای دوربین‌های ۱۳۵ به ارمغان آورده اند.
تصویر ۵: لنز یک دوربین قطع بزرگ و کروکی آن
همانطور که از نام این لنزها بر می‌آید اصلی ترین عملکرد لنزهای PC اصلاح پرسپکتیو دفرمه شده ناشی از عمود نبودن محورلنز بر سطحی است که از آن عکاسی میکنیم. وقتی شما دوربین را به طور طبیعی در دست میگیرد منظر پیش روی شما دارای پرسپکتیو یک نقطه‌ای یا دو نقطه‌ای است. در هر دو نوع پرسپکتیو خطوط عمودی به شکل عمودی دیده میشوند. ولی اگر دوربین را بطور مایل در دست بگیرید مانند زمانی که میخواهید از یک ساختمان بلند عکاسی کنید خطوط عمودی نیز دارای نقطه گریز خواهند بود در نتیجه پرسپکتیو یک نقطه به دو نقطه‌ای و پرسپکتیو دو نقطه به سه نقطه‌ای تبدیل میشود. وقتی شما از یک لنز واید استفاده میکنید این حالت بیشتر خود را نشان میدهد.
عمود نبودن زاویه دید بر موضوع باعث تاثیر دیگری نیز میشود و آن زمانی است که به عکاسی مایل و با فاصله کم از شی یا موضوعی با طول زیاد میپردازیم . به طور طبیعی عمق میدان در این حالت تمام جسم یا موضوع را در بر نمیگیرد و بخشی از تصویر واضح نخواهد بود.
در هر دو مورد لنزهای PC میتوانند با اصلاح پرسپکتیو این مشکل را حل کنند. این عمل با جابجایی (شیفت) عمودی و چرخش افقی (تیلت) لنز و عمود شدن یا کاهش زاویه محور لنز نسبت به موضوع بدون تغییر زاویه دوربین به موضوع انجام میشود. به تصاویر۵، ۶، ۷ و ۸ توجه فرمایید.
تصویر ۵: تصویر سمت چپ با لنز PC Micro Nikkor 85mm f/2.8D در حالت عادی عکاسی شده و تصویر سمت راست با چرخاندن لنز عکاسی شده است .هر دو تصویر با یک دیافراگم ( و بدون تغییر عمق میدان) عکاسی شده‌اند با این حال تفاوت جدی در دامنه وضوح در دو تصویر وجود دارد.
تصویر ۶: جابجایی عمودی و افقی لنز PC
تصویر ۷: چرخش لنز
تصویر۸: انعطاف پذیری لنز PC Micro-Nikkor 85mm f/2.8D در جابجایی افقی و چرخش
اگر چه اصلاح پرسپکتیو میتواند تا حدودی بوسیله فتو شاپ یا نرم افزارهای مشابه کمابیش انجام شود ( البته نه کاملا ) اما طبیعی است که بخشی ازعملکرد این لنزها را که در تصویر ۵ دیدیم قابل انجام بوسیله نرم افزار نیست.
خلاصه مطالب گذشته:
در پایان در جدول زیر مجموعه مطالب گذشته به طور اختصار معرفی شده‌اند. نشانه‌هایی که به رنگ مشکی هستند به طور مخفف در نام لنزها دیده میشوند ولی علایم رنگی معرف مکانیسم هایی هستند که در نام لنز معرفی نمیشوند. ولی در کاتوگ‌های فنی تمام این مشخصات در مورد هر لنز ارایه شده‌اند. توجه داشته باشید که برخی از این ویژگیها منحصر به شرکت نیکون نیستند. بطور مثال لنزهای سری S که دارای موتور اولتراسونیک هستند دارای معادلی با پسوند USM در لنزهای کانن هستند. همچنین لنزهای VR دارای معادلی در شرکت کانن هستند که با مخففIS (Image Stabilization ) معرفی میشوند. اگر چه ممکن است که لزوما عملکردی کاملا مشابه نداشته باشند. در مورد لنزهای نیکون آقای شهبازی چند مطلب در همین سایت منتشر کرده‌اند و به تفضیل آنها را توضیح داده‌اند.
علامت اختصاری | توضیح | مخفف در نام لنز | نام کامل |
 | کنترل محدوده تاری تصویر مستقل از تغییر عمق میدان. مخصوص لنزهای پرتره. | DC | Defocus-image Control |
 | لنزهای مخصوص دوریبن های SLR دیجیتال با دایره تصویر کوچکتر. بطور خاص در محدوده لنزهای واید به بازار آمده اند. | DX | DX Format |
 | کاهش اثرات لرزش دوربین معادل سه استپ سرعت سریعتر | VR | Vibration Reduction |
 | اصلاح پرسپکتیو بوسیله چرخش و جایجایی افقی و عمودی لنز نسبت به بدنه دوربین | PC | Perspective Correction |
 | انتفال داده‌های فاصله تا موضوع از لنز به بدنه جهت استفاده از روشهای پیشرفته اندازه گیری سه بعدی و استفاده در عملکرد های پیشرفته فلاش | D | Distance information |
 | عدسی های با ضریب شکست بسیار کم. کاهش تجزیه رنگ و افزایش کنتراست تصویر حتی در دیافراگم‌های باز که در لنزهای واید بکار برده میشود. | ED | Extra-low Dispersion |
 | مشابه لنزهای D ولی فاقد رینگ دیافراگم بروی لنز. کنترل دیلفراگم از طریق بدنه انجام میشود. | G | G-type Nikkors |
 | عمل فوکوس بدون تغییر طول لنز و فقط با حرکت داخلی عدسیها انجام میشود. | IF | Internal Focusing |
 | لنزهای مجهز به موتور اولتراسونیک که باعث میشوند عمل فوکوس با سرعت و دقت بیشتر و نیز با صدای کمتر انجام شود. | SWM | Silent Wave Motor |
 | عدسی های غیر کروی باعث شفافیت بیشتر بوسیله رفع اختلال عدم تمرکز نورها عبور کرده از بخشهای مختلف عدسی در یک نقطه میشوند. این عدسیها در لنزهای تله بکار برده میشود | ASP | Aspherical lens elements |
 | حرکت مستفل گروهای مختلف عدسیها در لنز در حین عمل فوکوس برای افزایش دامنه فوکوس بهبود عمل فوکوس بخصوص در فاصله نزدیک در لنزهای واید و فیش آی | CRC | Close-Range Correction system |
 | نوع خاصی از لنزهای IF که برای عمل فوکوس فقط عدسی های عقبی حرکت میکنند. بدان جهت که این گروه از عدسی ها اصولا سبکتر و کوچک تر هستند، عمل فوکوس سریعتر و نرم تر انجام میشود. | RF | Rear Focusing |
 | پوشش‌های منضم شده بروی عدسی ها که باعث کاهش هاله و درخشش‌های ناشی از انعکاس نور در لنز بواسطه تابش مستقیم نور در لنز میشوند. این نوع پوشش در حال حاضر تمام لنزهای AF در بر میگیرد. | SIC | Superior Integrated Coating |
در پایان این سری از حوصله شما سپاسگذاری میکنم. در هفته آینده مطلبی به عنوان موخره بر این بحث خواهیم داشت. که به طور عمومی به انتخاب لنز مناسب خواهد پرداخت و همانند مقدمه این مجموعه ارتباط مستفیمی با لنزهای نیکون ندارد.
شادمان و پیروز باشید- رضا
منابع
http://www.nikon-image.com/eng/LensGuide/opt_tech2.html
http://www.maxwell.com.au/photo/nikon/nikkor/nomenclature
http://www.naturfotograf.com/85ts_review.html
http://www.nikonians.org/html/resources/nikon_articles/nikkor/special_purpose/85_PC/85mm_pc_3.html
http://nikoneurope-en.custhelp.com/cgi-bin/nikoneurope_en.cfg/php/enduser/std_alp.php
www.jessops.co.uk
در آدرس پایین بوشور فنی لنزهای نیکون را با فرمت PDF خواهید یافت . اما متاسفانه بورشور مربوط به سال گذشته است و لنزهای DX در آن معرفی نشده‌اند
http://www.nikon.co.uk/customer_services/brochure_request/pdfs/lenses.pdf
با تشکر فراوان از زحمات آقای مسعودی نژاد بخاطر این مقالات بسیار مفیدشان.
در مورد عمق میدان جلو و پشت نقطه فوکوس همانگونه که در نوشته مربوطه نیز گفته شده است،طرز تقسیم عمق میدان در جلو و پشت نقطه فوکوس در شرایط مختلف ،متفاوت است.هنگامی که به هر علتی عمق میدان کم باشد،عمق میدان جلو و پشت تقریبا برابر هستند.با افزایش عمق میدان، به تدریج قسمت واضح پشتی بیشتر از قسمت جلویی می شود.به طوریکه وقتی عمق میدان جلویی به حدود ۴/۱ فاصله جسم تا دوربین برسد،عمق میدان پشتی ۲ برابر عمق میدان جلوی جسم خواهد بود. و هنگامیکه عمق میدان جلوی جسم به ۲/۱ فاصله جسم تا دوربین برسد، عمق میدان پشت تا بینهایت ادامه خواهد داشت.
خیلی مفید بود. امیدورام که ادامه داشته باشد. د رمورد سایر تجهیزات دوربین ها مثل فلاشها یا انواع فیلترهایی که می توان استفاده کرد و کاربرد آنها هم اگر چنین مجموعه ای جمع شود بسیار عالی است.
جناب مسعودی خسته نباشید
با عرض سلام
مطا لبتون خوب بود، من یه لنز سیگما دارم که قابلیت مایکرو هم دارد. اما من نمیتونم با ماکرو فوکس کنم،
میتونید، در این ضمینه منو راهنمایی کنید؟
سلام
با تشکر میخواستم در مورد لنزهای شرکت سیگما بپرسم. لنزهای این شرکت به مراتب از تولیدات مشابهشون در شرکتهای دیگه مثل کنون و نیکون ارزونترن. میخواستم علت رو بدونم چون ظاهرا خیلی به صرفه است برای بدنه ای مثل نیکون دی ۷۰ از لنزهای سیگما استفاده بشه.
مرسی
تکته کوتاهی در مورد سوال محمد در آخرین یادداشت بنده هست که میتواند پاسخ بخشی از سوال شما باشد. با سپاس از توجه شما – رضا