بابک خرم

این مقاله توسط دوست عزیز بابک خرم در انجمن عکاسی دیجیتال منتشر گردیده بوده که برای استفاده بیشتر علاقمندان و قرار گرفتن در آرشیو مقالات تخصصی بنابر درخواست ما د راختیار وبلاگ دوربین دیجیتال نیز قرار گرفت. با تشکر از دوست عزیز بابک خرم


گاهی طبیعت مناظر بی نظیری به ما اهدا می کند, ولی نور آن طور که باید با قابلیتهای دوربین و فیلم سازگاری کامل ندارد. این مقاله به ارائه راه حلهائی برای بهبود این شرایط می پردازد.
بگذارید با خودمان رو راست باشیم، دنیا که برای عکاسان و خواسته های آنها خلق نشده است. حتماً برای همه پیش آمده است که در مکانی باشند با منظره ای زیبا و ترکیب بندی فوق العاده در پیش روی آنها, ولی نور کنتراست شدیدی برای عکس گرفتن از آن ایجاد کرده است.
فن آوری عکاسی, چه با فیلم و چه دیجیتال, دارای یک سری محدودیتهائی است. یکی از بزرگترین این محدودیت ها رویاروئی با قابلیت های محدود عکاسی از محدوده نور ها و اجسام, در مقایسه با آنچه که ما می بینیم, است.
به همین خاطر ما در این مقاله, از میان تمام راه حلهای ممکن, سه راه حل برای برطرف کردن این مشکل ارائه می دهیم:
فیلتر, فلاش و پردازش دیجیتالی.


فیلترها حتی در عصر دیجیتال هم کاربرد دارند.
با پیدایش عصر دیجیتال, بر تعداد عکاسانی که باور دارند که کامپیوتر می تواند همه کاری برای آنها انجام دهد و حتی نیاز به فیلترها را منتفی نماید, افزوده می شود. درست است که عکاسان قدیمی که امکان استفاده از کامپیوتر را نداشتند, استفاده های زیادی از فیلترها می بردند, ولی عکاسان دیجیتال نیز باید چند تائی فیلتر همراه خود داشته باشند. با وجود اینکه کامپیوتر کارهای بسیاری مثل کنترل طیف‌ها را می تواند برای شما انجام دهد, ولی نباید فراموش کنید که دارای محدودیتهائی نیز می‌باشد. اگر شما در زمان عکاسی بتوانید طیف‌های نوری تصویر خود را کنترل نمائید, بعداً کار کمتری با کامپیوتر باید انجام دهید.



تفاوت نوری میان آسمان و پیش زمینه در زمان گرگ و میش هوا بسیار زیاد است. گرفتن عکسی که در آن هم آسمان و هم پیش زمینه دارای نور مناسبی باشند, بدون استفاده از فیلتر کاهنده تقریباً غبر ممکن است. در تصویر سمت راست, صخره جلوی تصویر به درست نور سنجی شده است, ولی آسمان کاملاً رنگ باخته است. در تصویر سمت چپ, با استفاده از یک فیلتر کاهنده دوتکه(تراکم خنثی دوتکه), علاوه بر کاهش نور آسمان, صخره ها به همان وضوح دیده می شوند.

یکی از فبلترهائی که هر عکاسی باید داشته باشدم فیلتر کاهنده دوتکه (Graduated Neutral-Density) است. این فیلتر یک مزیت بسیار بزرگ برای عکاسانی است که می خواهند تصویری زیبا از یک منظره فوق العاده داشته باشند. بسیاری از شما این فیلتر را می شناسید و شاید هم از آن استفاده می کنید, ولی برای تازه کارها توضیح مختصری درباره آن می دهم. این فیلتر نیمی شفاف و نیمی دودی است. این دو قسمت با تغییر تدریجی شفافیت, در وسط به یکدیگر متصل شده اند. فیلتر امکان چرخش را به شما می دهد تا بتوانید قسمت تیره را بر روی قسمت پر نور منظره خود قرار دهید. در این شرایط قسمت شفاف, محدوده تاریکتر منظره‌ شما را پوشش می دهد. نتیجه این می شود که قسمت تاریکتر منظره بدون هیچ تغییری مستقماً فیلم یا سنسور دوربین شما را متاثر کرده, در حالیکه قسمت پر نور کمی تاریکتر می شود. نحوه اتصال دو نیمه این تغییر روشنائی را پنهان می کند. این قابلیت به شما کمک می کند که منظره ای با محدوده بزرگتری از طیف های نوری که در شرایط عادی غیر ممکن بنظر می رسید, را ثبت کنید.
بیشترین کاربرد این فیلتر در عکاسی از مناظر است. آسمان چندین مرتبه از زمین روشنتر است, وهمین باعث می شود که عکسها در مقایسه با آنچه ما با چشم می بینیم, غیر طبیعی بنظر بیایند. با یک فیلتر کاهنده شما می توانید قسمت تیره را بر روی آسمان منظره قرار دهید, در اینصورت آسمان کمی تیره تر شده و توازن نوری میان آسمان و زمین ایجاد می شود. اگر فیلتر شما از نوع پیچی است, نمی توانید آنرا بچرخانید و ممکن است در تنظیم آن و منظره خود دچار مشکل شوید. ولی اگر از فیلتر های چهارگوش استفاده می کنید, براحتی می توانید آنرا جهت تنظیم با منظره در گیره اش بچرخانید و یا جابجا کنید.



فیلترهای کاهنده تنها برای گرفتن روشنائی آسمان بکار نمی روند. تصویر سمت راست, در حالی صخره در سایه قرار دارد که علفزار بالای تصویر توسط آفتاب عصرگاهی روشن شده است. اگر بر اساس صخره نوردهی کنیم, علفزار بالای تصویر بمراتب روشنتر خواهد شد. فبلتر کاهنده این مشکل را برطرف می کند. باید توجه داشته باشید که خط سایه بالای تصویر, بصورت نا منظم است. برای رسیدن به بهترین نتیجه باید خط میانی فیلتر را با خط سایه تنظیم کنید.
گالن راول استاد استفاده از فیلتر کاهنده در عکاسی از مناظر طبیعی است. به هر یک از عکسهای او که نگاه می کنید, رنگهای غنی را چه در آسمان و چه در زمین می بینید, چیزی که در حالت عادی و بدون استفاده از فیلتر امکانپذیر نمی باشد. او گاهی نیز از چند فیلتر برای تشدید تاثیر آنها استفاده می کند. او آنها را به آرامی حرکت داده و می چرخاند تا به تاثیر مورد نظر خود دست یابد و وضعیت فیلترها بر منظره منطبق شوند.
فیلتر های کاهنده با درجات مختلف شدت عرضه می شوند. پر مصرفترین آنها فیلترهائی با یک یا دو پله (stop) کاهش نور هستند. اگر می خواهید تنها یک فیلتر بخرید و یا نمی خواهید بیش از یک فیلتر بهمراه ببرید, من توصیه می کنم که فیلتر با دو پله کاهش را تهیه کنید. این فیلتر بیشترین کاربرد را در عکاسی بخصوص در عکاسی از مناظر طبیعی را دارد.
فیلترهای کاهنده بصورت رنگی و معمولاً با یک تا دو پله کاهش نور نیز عرضه می شوند. این نوع از فیلترها در عین حالیکه باعث تخفیف نور می شوند, مایه رنگ ها را نیز افزایش می دهند. مثلاً شما زمانی از یک فیلتر کاهنده آبی استفاده می کنید که آسمان منظره شما خاکستری و رنگ باخته است. با این کار هم از شدت نور آسمان می کاهید و هم رنگ مایه آبی به آسمان می دهید. یک فیلتر نارنجی هم می تواند در زمان طلوع و غروب آفتاب بکار آید.
از فیلترهای کاهنده می توان برای هر موقعیتی که کنتراست نوری زیادی وجود دارد, استفاده کرد. برای مثال می توان به این نمونه ها اشاره کرد: قرار دادن وسط فیلتر روی خط بالائی جنگل درختان کاج مشرف به کوههای پوشیده از برف؛ استفاده از قسمت تیره برای گرفتن انعکاس آفتاب از سطح آب.
چگونه نور سنجی کنیم؟ شما هم می توانید از سیستم نورسنجی متوسط گیر مرکزی و یاماتریسی برای رسیدن به یک تصویر مناسب استفاده کنید. با این حال گرفتن چند عکس با تنظیمات متفاوت شدیداً توصیه می شود. اگر هم که از کاربران دوربین دیجیتال هستید می توانید نتیجه‌ کار را در نمایشگر دوربین دیده تا صحت کار اطمینان حاصل نمائید.
جدای از تمام این حرفها بهترین کار بیرون زدن از خانه و تجربه کردن است. فیلتر کاهنده یکی از فیلترهائی است که من همیشه بهمراه خود دارم, حتی با وجود اینکه مدتهاست از دوربین دیجیتال استفاده می کنم. استفاده از آن ساده است و ارزش بکار بردن در وضعیت های نوری شدید, را دارد.


استفاده از فلاش
فلاش اجباری (Fill-Flash) همان کاری را می کند که از اسم آن بر می آید, سایه های موضوع را با نور فلاش دوربین پر می کند. بدون نور فلاش سایه ها بصورت حفره های سیاه و خالی و با کنتراست بالا ثبت می شوند. در گذشته فلاش اجباری, بواسطه مشکلات فنی, تنها یک تکنیک حرفه ای بشمار می آمد, ولی امروزه دستگاه های پیشرفته عکاسی استفاده از آنرا برای همگان آسان و ممکن ساخته است. نورسنج دوربین شما, تنظمیات مناسب را برای دو منبع نوری فلاش و نور محیط محاسبه کرده و تعادلی میان آنها بر قرار می کند.
فلاش اجباری برای موضوعاتی در فاصله میانی, مناسب است (شما می توانید یک درخت و یا صخره را با فلاش روشن کنید و لی برای یک کوه, نه). فلاش های پیشرفته تر امکانات بیشتری برای فلاش اجباری در اختیار شما قرار می دهند. برای رسیدن به یک تصویر منحصر بفرد در هنگام غروب, از فلاش اجباری برای پر کردن سایه های موضوعات نزدیک پیش زمینه استفاده کنید تا به یک تعادل در درخشش عناصر تصویر برسید.
شما می توانید استفاده از این تکنیک را با هر دوربینی که حتی فلاش سر خود دارد, شروع کنید. اگر شما از دوربین های دیجیتال آماتور استفاده می کنید, می توانید از طریق منو, فلاش را فعال کنید. این تنظمیات باعث می شود که در هنگام فشار دادن دکمه‌ شاتر فلاش نیز زده شود, حتی اگر نور کافی برای گرفتن عکس بدون فلاش نیز وجود داشته باشد.
برخی از دوربین های ۳۵ میلی متری و دیجیتال از نوع تک لنزی نیز دارای فلاش های سر خود هستند. با بالا پریدن فلاش دوربین برای استفاده از فلاش آماده است و بطور خودکار تنظیمات نور سنجی را انجام می دهد.
در زمانی که نور محیط کم می شود, ممکن است دوربین شما در بعضی از مود های عکاسی, سرعت شاتر را برای عکاسی بدون سه پایه تنظیم کند, که این باعث تاریک شدن پس زمینه می شود. برطرف کردن این مشکل بستگی به نوع دوربین دارد و عموماً شما می توانید در مود تقدم سرعت شاتر, از سرعت پائینتری برای روشنتر شدن پس زمینه عکس خود استفاده کنید. اگر بازهم مشکل با اینکار برطرف نشد, اگر دوربین شما این قابلیت را دارد از مود پورتره در شب و یا فلاش تاخیری (slow-sync) استفاده کنید. این مود ها معمولاً تعادل خوبی میان نور محیط و فلاش ایجاد می کنند.

استفاده از فلاش اجباری در عین حال بسیار حساس است. در تصویر سمت راست, استفاده از فلاش اجباری علاوه بر آنکه باعث روشنتر شدن درخت در پیش زمینه شده است, ولی آنقدری نیست که باعث جلب توجه بیش از حد شود.
بزرگترین عیب فلاش های سر خود, محدودیت قدرت آنها است که می تواند در عکاسی در محیط خارج از آتلیه واقعاً مشکل ساز شوند. امروزه فلاش های معمولی براحتی بر روی دوربین ها نصب شده و مانند فلاش های سر خود براحتی تنظیمات لازم را با دوربین انجام می دهند, ضمن اینکه با قدرت بیشتر خود, امکان بیشتری برای برقراری تعادل لازم با نور محیط را فراهم می سازند. حتی با استفاده از برخی کابلهای اتصال دهنده خاص, شما می توانید از این فلاش در جای دیگری و بدون اتصال به دوربین, برای رسیدن به جلوه مورد نظرتان استفاده کنید. فقط اینکار را با آگاهی کامل از محور دوربین و موضوع انجام دهید, زیرا که انعکاس نور می تواند بافت و جلوه های قابل توجهی ایجاد نماید.
شما باید بدانید که به چه قدرتی از فلاش اجباری احتیاج دارید. اگر نور محیط از پشت به موضوع می تابد, از حداکثر توان فلاش استفاده کنید.
اگر نور محیط مستقیماً بر روی موضوع می تابد, استفاده زیاد از فلاش اجباری باعث پر شدن تمام سایه ها و در نتیجه از دست دادن جلوه سه بعدی موضوع می شود. می توانید قدرت فلاش را یک پله کاهش دهید. در این حالت, فلاش اجباری حفره های کوچک سایه را کمی پر کرده, در حالیکه هنوز ماهیت نوری و فرم سه بعدی آن حفظ شده است. حتی می توانید برای رسیدن به جلوه های خاص از ۱.۵ و یا ۲ پله کاهش نور استفاده نمائید.
بیشتر اوقات تنظمیات خودکار دوربین شما, تعادل مناسبی میان عناصر نوری تصویر ایجاد می کند. تجربیات به شما کمک می کند تا دریابید که همه چیز چگونه کار می کنند. اگر از دوربین دیجیتال استفاده می کنید, دیدن تصویر در نمایشگر دوربین برای بررسی تصویر می تواند بسیار مفید باشد.
برد موثر فلاش خود را همیشه در ذهن داشته باشید. برد موثر فلاش بستگی مستقیم به نوع و مدل آن دارد. ولی عموماً در نور روز, برای فلاش های سرخود بین ۱.۵ تا ۳ متر است. ولی برای سایر فلاش بسته به قدرت آنها این مقدار می تواند تا ۵ متر هم برسد. در تمام فلاش ها, برد موثر با کاهش نور محیط افزایش می یابد و شما می توانید از فلاش اجباری با برد بیشتری در زمان غروب آفتاب استفاده کنید.
اگر از تله فوتو استفاده می کنید, بخشی از پرتوهائی که جهت روشن کردن موضوع با زاویه باز از فلاش خارج می شوند, به هدر می روند. برخی از فلاشهای حرفه دارای گزینه ای برای متمرکز کردن پرتوهای نور در هنگام استفاده از تله فوتو و در نتیجه افزایش برد موثر هستند.

پردازش دیجیتالی تصویر

این یک تکنیک برای رسیدن به تصویری مناسب از آسمان و پیش زمینه با نور مناسب و با استفاده از کامپیوتر است. با گرفتن دو عکس (یکی برای قسمتهای روشن و دیگری برای سایه ها)از منظره با استفاده از سه پایه و تلفیق بهترین های دو عکس با نرم افزار, می توانید به یک تصویر کامل دست یابید.

برخی از مناظر مانند غروب خورشید, دارای دامنه کنتراست نوری وسیعتری از آنچه که فیلم یا سنسور دوربین های دیجیتال می توانند ثبت کنند, هستند. اگر که بر اساس نورسنجی قسمت های روشن عکس بگیریم, جزئیات سایه ها را نخواهیم داشت. بر عکس اگر بر اساس سایه ها نورسنجی کرده و عکس گرفته شود, قسمتهای روشن, روشنتر از آنچه هستند خواهند شد. برای رفع این مشکل می توان با یک نرم افزار ویرایش تصاویر, دو عکسی که از همان منظره, یکی با نورسنجی برای قسمتهای روشن و دیگری برای سایه ها گرفته شده است, تلفیق کرد. فرقی نمی کند که شما از دوربین دیجیتال استفاده می کنید و یا فیلم, می توانید براحتی دو عکس را در صورتیکه در فاصله‌میان دو عکس دوربین تکان نخورده باشد, براحتی بر هم منطبق کنید. این هم راه انجام آن: در زمان عکاسی: ۱. از یک سه پایه‌کاملاً ثابت استفاده کنید تا دوربین تکان نخورد. شما باید بدانید که دو عکس باید کاملاً بر روی هم منطبق شوند, بنابراین اگر شک کردید که دوربین در زمان میان دو عکس تکان خورده است, کار را دوباره و از اول شروع کنید. بدانید که دوباره عکاسی کردن بمراتب از روی هم انداختن دو عکس نامناسب در کامپیوتر راحتتر است. ۲. عکس اول را با تنظیماتی بر اساس قسمتهای روشن گرفته تا از آن بعداً بعنوان زمینه تصویر نهائی استفاده کرد. اگر بخش مهمی از تصویر شما مانند ابر, آبشار یا برف کاملاً سفید است, طوری نورسنجی کنید که قسمتهای روشن بی رمق نشوند. ارزش اینکار اینست که ما می توانیم طوری عکس بگیریم که قسمتهای روشن بخوبی در عکس افتاده در حالیکه اصلاً نگران قسمتهای تاریکتر و سایه ها و از دست رفتن جزئیات آنها نباشیم. ۳. عکس بعدی مختص سایه ها است. هدف ما در این قسمت افزایش زمان نوردهی برای رسیدن به جزئیات بیشتر در سایه ها است. اینکه میزان صحیح برای افزایش میزان نور دهی چقدر است, به همان اندازه که به مسایل تکنیکی بر می گردد, جنبه های زیبائی شناختی هم دارد. زمانی که یک پله افزایش نور دهی می توان کفایت کند, شاید بسته به منظره ۲ تا ۳ پله هم قابل قبول باشد. سعی کنید با تنظیمات محدوده بندی شده (Bracketing) عکس بگیرید. در اینصورت دارای تعدادی انتخاب برای مرحله‌ بعد خواهید بود. اگر از دوربین دیجیتال استفاده می کنید از مزیت بزرگ آن یعنی نمایشگر,‌برای کنترل نتیجه‌ کار استفاده کنید. در زمان انطباق عکس ها: برای رسیدن به تصویر نهائی باید از یک نرم افزار ویرایش تصاویر با قابلیت بکارگیری لایه ها مانند Adobe Photoshop یا Adobe Photoshop Elements استفاده کرد. ۴. بهترین عکس از قسمتهای روشن و همینطور سایه ها را که دارای جزئیات کافی است, انتخاب کنید. اگر از نگاتیو استفاده می کنید, تصاویر را اسکن کنید. ۵. عکس سایه ها را در نرم افزار باز کرده و با استفاده از گزینه save as آنرا به نام دیگری ذخیره کنید. ۶. عکس روشن را بازکرده و آنرا در حالیکه دکمه shift را گرفته با ابزار move و با دکمه چپ موس گرفته و بر روی تصویر سایه ها بیندازید. یک کپی از تصویر روشن بر روی تصویر سایه ها بصورت یک لایه اضافه خواهد شد و دکمه shift باعث می شود که تصویر جدید کاملاً بر روی تصویر قدیمی منطبق گردد. ۷. حالا به قسمت جالب داستان می رسیم. ما می خواهیم که سایه هائی با جزئیات خوب در قسمتهائی از تصویر روشن که می خواهیم بدست آوریم. به منو لایه ها بروید و دستور Add Layer Mask را اجرا کنید. گزینه Reveal All را انتخاب کنید. از یک soft-edged brush در لایه Mask با رنگ مشکی استفاده کرده و سایه های تصویر را رنگ کنید. همانطوری که رنگ می کنید می بینید که قسمتهای سایه که داری جزئیات بوده و روشنتر هستند, پیدا خواهند شد. تصویر روشن پاک نمی شود, با رنگ سفید می توانید لایه را بازسازی کنید و با رنگ سیاه محو کنید. (اگر دو عکس کاملاً بر هم منطبق نیستند به بند هشتم مراجعه کنید). حالا تصویر در اختیار شماست. شما می توانید به میزان کم یا زیاد تصویر را رنگ کنید, این کاملاً بسته به سلیقه و منظره شما دارد. اگر نرم افزار شما Mask را ساپورت نمی کند, می توانید از دستور Eraser برای پاک کردن قسمتهای لایه روشن استفاده کنید. نکته بسیار مهم در این روش اینست که هیچ ردی از کار بجای نماند, بویژه در محل های تلاقی قسمتهای تاریک و روشن. بر روی لبه چندین بار با soft-edged brush چندین بار با رنگهای سفید و مشکی رفته تا نتیجه مطلوب بدست آید. ۸. آخرین نکته: ممکن است با تمام تلاش ما دو تصویر کاملاً بر روی هم منطبق نگردند. این اشکال بویژه در مورد تصاویر با نگاتیو و زمان اسکن آنها بوجود می آید. اگر چنین شد از دستور Move برای جابجائی لایه فوقانی برای انطباق کامل بر روی لایه زیرین استفاده کنید. کاهش موقت Opacity لایه و استفاده از Zoom in می تواند کمک بزرگی باشد. بعضی اوقات تصاویر اصلاً بطور کامل بر روی هم منطبق نمی شوند. در اینصورت تا جائی که برایتان امکان دارد تصاویر را بر روی هم منطبق کرده و از دستور clone برای پر کردن فاصله ها استفاده کنید.

منبع:
Rob Sheppard, Outdoor Photographer, March 2004
Zachary Singer, Outdoor Photographer, March 2004