از حاشیه‌نشینی تا فراغت؛ یک گونه‌ی خاص عجیب بودن

۱) از مجموعه‌ی در حین کار

یک خانواده‌ی سه‌نفره با دقت چمن مصنوعی را بر روی زمین حیاط جلوی خانه‌شان پهن می‌کنند. مردی از درختی خشک و خمیده بالا می‌رود تا در تلاشی مذبوحانه شاخه و برگ خشکیده‌ی آن را هرس کند. پسری کوچک با یک اسلحه‌ی اسباب‌بازی بزرگ در دست، سوار بر دوچرخه‌اش به دوربین زل زده است.

۲) از مجموعه‌ی حاشیه نشینی

بیل اونز این عکس‌ها را در مناطق حومه شهری در کالیفرنیای شمالی و در سال‌های ابتدایی دهه‌ی ۱۹۷۰ گرفته است. در سال ۱۹۷۳، این عکس‌ها در قالب کتاب، حاشیه‌نشینی [۱] گردآوری شدند. جالب این که، این تصاویر بعد از گذشت سی سال هنوز به همان ‌اندازه‌ی سی سال قبل، تأثیرگذار و عجیب‌ هستند. اونز در دو دهه بعد از آن نیز به رویدادنگاری‌اش از زندگیِ آمریکایی‌ها در کتاب‌هایی به همان اندازه قدرتمند و روشنگر ادامه داد: گونه‌ی مردم ما (۱۹۷۵) [۲]، در حین کار؛ من این کار را برای پول انجام می‌دهم (۱۹۷۷) [۳] و مجموعه‌ی آخرش یعنی اوقات فراغت (۲۰۰۴) [۴] که شامل عکس‌هایی است در ارتباط و پیوندی نه چندان قطعی و سفت و سخت باهم.

۳) از مجموعه‌ی اوقات فراغت

عکس‌های اونز در سنت زیبایی‌شناسی هنر آمریکا ریشه دارد که در فصل مشترک زندگی روزمره و نمایشی بودن قرار می‌گیرد. درست به‌مانند نقاشی‌های ادوارد هاپر، عکس‌های واکر اونز و دایان آربس و داستان‌های کوتاه جان چیور و ریموند کراور، عکس‌های اونز نیز زیبایی و رمز و راز غیرمنتظره‌ای را در داخل زندگی روزمره‌ی مردمان آمریکا می‌یابد. این تلاقی میان امر روزمره و امر عجیب، منظره‌ی حومه‌ی شهرهای آمریکایی را به مکانی از شگفتی و اضطراب بدل می‌سازد.

اونز در زمره‌ی نسلی از عکاسان هم‌چون رابرت آدامز، ویلیام اگلستون، استیون شور و جوئل استرنفلد قرار می‌گیرد که برای کاویدن پیچیدگی‌ها و تناقضات منظره‌ی آمریکایی، دست به دامن عکاسی مستند شده بودند. این عکاسان برای به‌تصویر کشیدن تنش میان زشتی و زیبایی، مدنیت و طبیعت، نقد و تمجید، به درجات متفاوتی از سبک عینی عکاسی بهره می‌گرفتند.

۴) از مجموعه‌ی اوقات فراغت

درک عکاسانه‌ی بیل اونز، صریح و مستقیم است. نگاه او به مقوله‌ی حاشیه‌نشینی و ساکنان‌اش تا حد زیادی غیرتوصیفی بود. البته که این خنثی‌بودن فریبنده است. عکس‌ها در مجموع، از وجود نقطه‌نظری به شدت ذهنی (سوبژکتیو) و روایی حکایت دارند. تصاویر میان تقبیح و ستایش، پوچی و اندوه، حقیقت و داستان در حرکت‌اند. موقعیت‌ها و مقولات روزمره‌ای همچون خانه، حیاط، باشگاه، محیط کار یا مکان‌های تفریحی، حکم پس‌زمینه‌ای را دارد که در مقابل آن‌ها، رخدادهای کوچکی به‌وقوع می‌پیوندد. عکس‌های اونز از جزئیات روایی، اتفاقات عجیب و ترکیب‌هایی ناآشنا کمک می‌گیرد تا این صحنه‌های آشنا را به درام‌هایی کوچک بدل سازد.

۵) از مجموعه‌ی گونه‌ی مردم ما

برای من، قدرتمندترین ویژگی‌های عکس‌های اونز، آن عجیب‌بودگی خاص‌شان است. اونز حومه‌ی شهر را به‌مثابه مکانی آرام و باثبات به ‌تصویر می‌کشد. با این حال، او با دوربینش به زیر پوست زندگی روزمره رفته و رگه‌هایی از اضطراب، بیگانگی و میل جنسی فروخورده را بیرون می‌کشد. سوژه‌هایی که در این تصاویر دیده می‌شوند از خانواده‌های‌شان، همسایگان‌شان، خانه‌های‌شان، علایق‌شان و در نهایت از خودشان دور افتاده‌اند.

۶) از مجموعه‌ی اوقات فراغت

از این گذشته، عکس‌های بیل اونز الهام‌بخش نسلی از هنرمندان، فیلمسازان، نویسندگان و عکاسان جوان بوده است. تأثیر او بر بسیاری از هنرمندان معاصر از جمله پل توماس اندرسون، وس اندرسون، سوفیا کاپولا و تاد سولوندز، نویسندگانی چون ای.ام. هومز و ریک مودی، نقاشانی چون جان کورین و لیزا یوسکاواگا و عکاسانی چون جنی گیج، کیتی گرانان و مالری ماردر مشهود است. وجه اشتراک تمامی این هنرمندان که در دهه ۱۹۹۰ به دنیای هنر معرفی شدند، علاقه به سبک، مد و دکور دهه‌ی ۱۹۷۰ است. این علاقه و شیفتگی به سبک دهه‌ی ۱۹۷۰، نه از تجربه‌ی مستقیم و شخصی بلکه از منبع غنی تصاویر و بازنمایی‌ها ریشه می‌گیرد. برای نسلی از هنرمندان، عکس‌های بیل اونز نمونه‌یِ عالیِ شمایل‌نگاریِ دهه‌ی ۱۹۷۰ هستند. می‌توان گفت که مجموعه‌ی حاشیه‌نشینی دیگر به بخشی از زبان فرهنگی ما بدل شده است.