اختصاصی سایت عکاسی – سیزدهمین دوره‌ی جایزه‌ی بین‌المللی عکس سال یونیسف، که امسال با حمایت شرکت لایکا برپا شده بود، اواخر سال ۲۰۱۲ فهرست برگزیدگان خود را معرفی کرد. در ادامه‌ی این یادداشت نگاهی می‌اندازیم به مجموعه‌ عکس‌های برگزیده‌ی این جایزه که هر سال با موضوع کودکان و به منظور تصویر کردن و برجسته‌سازی زندگی روزمره، مشکلات و کمبودهای کودکان سراسر جهان با دیدی واقع‌گرایانه به میزبانی آلمان برگزار می‌شود و عکس‌های برگزیده‌ی آن به عنوان بخشی از نمایشگاه سالانه‌ی فتوکینا هم به نمایش درمی آیند.

911123_2


جایزه‌ی نخست دوره‌ی سیزدهم این جایزه نصیب آلسیو رومنزی (ایتالیا، ۱۹۷۴) عکاس آژانس عکس کوربیس شد. مجموعه‌ی او با نام «سوریه: کودکان بین خطوط» بر روی شرایط زندگی کودکان سوری در میان ناآرامی‌ها و درگیری‌های خشونت‌بار این کشور متمرکز شده است. به گفته‌ی سازمان ملل نیمی از آوارگان و مهاجرانی که به دلیل خشونت‌ها مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند کودک هستند که شرایط اخیر در آن کشور وضعیت آموزش، بهداشت و حتی امنیت جانی آنها را تحت تاثیر قرار داده است. در مشهورترین عکس این مجموعه دختربچه‌ای را می‌بینیم که دست پدرش را گرفته و در میان مردان مسلح در یک بیمارستان شهر حلب به انتظار رسیدن نوبتش برای رفتن نزد پزشک ایستاده است.   

911123_3

«هند: زندگی روی طناب» عنوان مجموعه‌ای تکان‌دهنده از آبیجیت ناندی (هند، ۱۹۷۷) است و به یکی از حساس‌ترین موضوعات معاصر در جامعه‌ی هند می‌پردازد و موفق به کسب رتبه‌ی دوم شده است. طبق آمار رسمی حدود ۷۰ درصد جمعیت هند که ۴۰ درصد آنها را کودکان تشکیل می‌دهند زیر خط فقر زندگی می‌کنند و براساس آمار سازمان ملل بیش از ۲۹ میلیون کودک هندی ۵ تا ۱۴ ساله مجبور به کارکردن هستند. ناندی در این مجموعه گوشه‌هایی تلخ از زندگی روزانه‌ی این کودکان که به عنوان بندباز، شتربان، گدا و … در نقاط مختلف هند از بمبئی تا بیهار و اتراپرادش و راجستان مشغول فعالیت هستند را به تصویر کشیده است تا نشان دهد تنها سرنوشت شمار اندکی از کودکان هندی شبیه هنرپیشه‌ی فیلم میلیونر زاغه‌نشین از آب درمی‌آید.

911123_4


جایزه‌ی سوم سیزدهمین دوره هم از آن مجموعه‌ای به نام «نروژ: بدترین روز زندگی آنها» کاری از آندریا جستوانگ (نروژ، ۱۹۸۱) عکاس آژانس عکس مومنت شد. این مجموعه داستان سرکشی عکاس به زندگی تعدادی از نوجوانانی است که اواسط تابستان ۹۰ از حادثه‌ی مرگبار تیراندازی یک راستگرای افراطی در جریان گردهم‌آیی حزب چپ‌گرای حاکم نروژ برای نوجوانان در یک جزیره‌ی کوچک در نزدیکی اسلو جان به در بردند ولی کماکان با زخم‌های روحی و جسمی ناشی از آن حادثه‌ی دلخراش که به مرگ ۶۹ نوجوان انجامید دست و پنجه نرم می‌کنند. به گفته‌ی عکاس او قصد داشته با کار روی این مجموعه توجه جامعه را به درد و رنج‌هایی که این نوجوانان به واسطه‌ی این تراژدی خشونت‌بار در نخستین مقاطع زندگی خود با آن درگیر شده‌اند جلب کند. 

911123_5


لیرک پوشل (دانمارک، ۱۹۸۴) جایزه‌ی چهارم را با مجموعه‌ای به نام «آمریکا: کودک زیبا» از آن خود ساخت. او که برای عکاس آژانس عکس مومنت کار می‌کند، در این مجموعه به سراغ برخی خانواده‌های آمریکایی در آلاباما، جورجیا و کارولینای جنوبی رفته است که دختران کم سن وسال خود را با آرایش و لباس‌هایی شبیه عروسک‌ها و مدل‌های سالن‌های مد و فشن آراسته می‌کنند تا در مسابقات و کارناوال‌هایی که به همین منظور برپا می‌شود شرکت دهند. ظاهرا چنین رفتاری از سوی این خانواده‌ها که در سراسر آمریکا در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده تحت تاثیر یک برنامه‌ی تلویزیونی پرطرفدار با مضمونی مشابه صورت می‌گیرد که البته به زعم بسیاری از مخالفان و منتقدین می‌تواند نوعی کودک‌آزاری هم تلقی شود.

911123_8

اما علاوه بر عکاسان حائز رتبه هیات داوران هشت مجموعه اثر را نیز به عنوان شایسته‌ی تقدیر معرفی کردند که در میان آنها اثری از حسین فاطمی هم به چشم می‌خورد. این فتوژورنالیست ۳۳ ساله‌ی ایرانی با مجموعه‌ای به نام «سومالی: جنگ، گرسنگی و مرگ بی‌پایان» برای آژانس عکس پانوس نگاهی داشته بر زندگی کودکان سومالیایی که هر روز با خطر مرگی که از یک سو ناشی از گرسنگی و از سوی دیگر ناشی از خشونت‌های مسلحانه است دست و پنجه نرم می‌کنند. سومالی سال‌هاست که درگیر جنگ داخلی فرسایشی و ویرانگری شده و هنوز دولت مرکزی بر بخش‌های وسیعی از کشور تسلط ندارد و گروه‌های مسلح شورشی با دسته‌بندی‌های مختلف در نقاط مختلف کشور حکمرانی می‌کنند. نتیجه‌ی تمام این منازعات و درگیری‌ها یکی از بدترین شرایط زندگی اجتماعی در جهان را موجب شده است به طوری‌که مردم سومالی برای تامین نیازهای اولیه همچون خوراک و امکانات بهداشتی با مشکلاتی طاقت‌فرسا روبرو هستند.

911123_6

دانیل برهولاک (استرالیا، ۱۹۷۵) با مجموعه‌ی «هند: وحشت از فقر» یکی دیگر از عکاسان شایسته‌ی تقدیر است. این فتوژورنالیست استرالیایی، که برای گتی ایمجز کار می‌کند، در مجموعه‌ی خود به موضوع کار کودکان در یکی از مهمترین مراکز معدنی ذغال سنگ هند در ایالت مقالایا اشاره‌ می‌کند. به گفته‌ی سازمان حمایت از حقوق کودکان هند حدود ۷۰ هزار کودک هندی در این معادن مشغول کار هستند اگر چه بنا بر قوانین دولتی استخدام کودکان زیر ۱۴ سال در امور داخلی معادن غیرقانونی است. اما دستمزد پایین و جثه‌ی کوچک این کودکان صاحبان معادن را به بهره‌کشی از آنها در استخراج ذغال از درون تونل‌های باریک معادن یا استفاده از آنها برای تمیز کردن مجراهای باریک زیرزمینی ترغیب می‌کند.

911123_7


مجموعه‌ی دیگری تحت عنوان «مولداوی: کودکان تنها در خانه» از آندریا دایفنباخ (آلمان، ۱۹۷۴) نیز شایسته‌ی تقدیر شناخته شده است. این مجموعه درباره‌ی مشکل دوری شمار زیادی از کودکان مولداوی از والدینشان است که برای کار و امرار معاش مجبور به دوری از خانه هستند. طبق بررسی‌های دولتی تقریبا یک کودک از هر سه کودک اهل مولداوی در شرایط دوری از پدر یا مادرش زندگی می‌کند و حتی گاهی که پای پدربزرگ یا مادربزرگی در کار نیست فرزندان بزرگتر وظیفه‌ی نگهداری از فرزندان کوچکتر را بر عهده می‌گیرند.

این دوری گاهی از چند ماه هم فراتر می‌رود و به چند سال می‌کشد. والدین این کودکان اکثرا مجبورند برای کسب درآمد در کشورهای خارجی یا مناطق دوردست کار کنند و به دلیل کمبود دستمزد امکان بازدید از خانه حتی در مواقع مرخصی را نیز ندارند و تنها از طریق اینترنت یا تلفن با کودکانشان در ارتباط هستند. این در حالی‌ست که طبق تحقیق یونیسف کودکانی که در این شرایط بزرگ می‌شوند دچار نوعی جدایی و بیگانگی احساسی شده و حتی در برقراری ارتباط با هم‌سن و سالان خود به مشکل برمی‌خورند.

911123_9


دایانا مارکوزیان (روسیه، ۱۹۸۹) که مقیم آمریکا و یکی از استعدادهای جوان منتخب آژانس گتی ایمجز هم هست با مجموعه‌ای به نام «چچن: بازگشت به مذهب» که به عنوان یکی دیگر از مجموعه‌های شایسته‌ی تقدیر شناخته شده در اقامت ۷ ماهه‌ی خود در چچن طی سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ سعی کرده تا جلوه‌هایی از حضور دوباره‌ی مذهب در زندگی نوجوانان و جوانان چچن را به تصویر کشد. جمهوری چچن که اکنون بخشی از فدراسیون روسیه به حساب می‌آید در زمان شوروی بخشی از آن کشور شد و طبق قوانین آن زمان با ممنوعیت مذهبی روبرو بود ولی اکنون دولت خودمختار این منطقه به رهبری رمضان قدیرف از مدتی پیش برنامه‌هایی را برای ترویج دوباره‌ی شئون مذهبی در جامعه‌ی چچن به اجرا گذاشته است.

قانون حجاب در ادارات دولتی و مدارس عمومی، تشویق به عبادت و نیایش روزانه، ترغیب جوانان به ازدواج در سنین پایین و سیاست‌های تشویقی برای داشتن فرزندان بیشتر از جمله اقدامات دولت محلی برای احیای ارزش‌های اخلاقی در این جمهوری خودمختار مسلمان‌نشین روسیه است.

911123_10


   مجموعه‌ای با نام «هند: فاجعه‌ی دیروز تراژدی امروز است» از آلکس ماسی (ایتالیا، ۱۹۸۱) عکاس آژانس عکس کوربیس دیگر مجموعه‌ی شایسته‌ی تقدیر داوران لقب گرفته است. این مجموعه، که پیش از این برنده‌ی جایزه کتاب PhotoEvidence هم شده بود، به فاجعه‌ی انفجار در کارخانه‌ی تولید مواد شیمیایی آمریکایی یونیون کارباید در حومه‌ی شهر بوپال، مرکز ایالت مادهاپرادش هند در آذرماه ۱۳۶۳ اشاره دارد که با انتشار ۴۰ تن انواع گازهای سمی بر فراز آسمان شهر سبب مرگ بیش از ۲۵ هزار نفر، مصدومیت و معلولیت تعداد بسیار بیشتری از اهالی شهر و همچنین آلودگی خاک و منابع آب منطقه شد.

هنوز پس از سال‌ها از وقوع این فاجعه، مردم محلی و به خصوص کودکان متولد شده پس از آن حادثه با پیامدهای ناگوار آن درگیر هستند. هنوز شخص یا نهادی مسئولیت پاکسازی بقایای کارخانه و محیط زیست منطقه از مواد سمی را برعهده نگرفته و در نتیجه بسیاری از کودکان تازه متولد شده بر اثر آلودگی‌های ناشی از زمین و آب منطقه با معلولیت و نقص عضوهای شدید به دنیا می‌آیند.

911123_11


میشل سنک فتوژورنالیست اهل آفریقای جنوبی که سال‌هاست در انگلیس زندگی می‌کند هم در این دوره به عنوان شایسته‌ی تقدیر دست یافته است. او در مجموعه‌ی خود با نام «بریتانیا: بدن من متعلق به خودم است» این موضوع را دستمایه‌ی کارش قرار داده که نوجوانان از چه سنی بالغ محسوب می‌شوند و می‌توانند کنترل بدن خود را برای تصمیم‌گیری و پذیرش مسئولیت جهت انجام جراحی‌های زیبایی در دست داشته باشند. به گفته‌ی عکاس او سعی کرده در این مجموعه تنها در نقش ناظری بی‌طرف حاضر باشد و دست به قضاوت در مورد این تمایلات و خواسته‌ها برای تغییر فیزیکی و داشتن بدنی کامل‌تر با متوسل شدن به جراحی‌های زیبایی نزند. ظاهرا این مساله در بریتانیا در حال تبدیل شدن به یک پدیده‌ و نوعی بحران اجتماعی همه‌گیر است و سن انجام چنین جراحی‌هایی تا ۱۵ سالگی هم رسیده است.


911123_12


آسا یوشتروم (سوئد، ۱۹۷۶) که برای عکاس آژانس عکس مومنت کار می‌کند، با مجموعه‌ی «غنا: بچه‌های جادوگر» یکی دیگر از عکاسان شایسته‌ی تقدیر این دوره است. در سال‌های اخیر موج بزرگی از خشونت ناشی از تغییرات آب و هوایی و مشکلات اجتماعی و اقتصادی موجب ناامیدی و سرخوردگی مردم در برخی از مناطق آفریقایی شده است. مردم در این مناطق در جستجوی دلیلی برای پدیده‌هایی چون خشکسالی، کمبود محصولات کشاورزی، خشک شدن چشمه‌ها، بیماری‌های همه‌گیر، ناپدید شدن احشام و ثروت ناگهانی در کنار فقر شدید می‌گردند و در این مواقع معمولا از روی کم‌سوادی و  ناآگاهی به خرافات پناه می‌برند.

مطابق یکی از این اصول خرافی در غنا برخی زنان و کودکان که بدیمن هستند و اصطلاحا دارای نیروهای ناشناخته مانند جادوگری هستند مسبب این بلایا شناخته شده و در نتیجه از قبیله و محل زندگی خود طرد می‌شوند. این عکاس سوئدی در مجموعه‌ی خود به اردوگاهی در شمال غنا رفته که عده‌ای از این زنان و کودکان که به ظن جادوگری و بدشگونی طرد و تهدید به مرگ شده‌اند در شرایطی اسفناک و ناگوار به زندگی دور از خانواده و قبیله‌ی خود ادامه می‌دهند.

911123_13


کریستین ورنر (آلمان، ۱۹۸۷) عکاس آژانس عکس laif با مجموعه‌ای به نام «ترکیه: مراسم ختنه» به عنوان یکی دیگر از مجموعه‌های شایسته‌ی تقدیر معرفی شده است. هر سال حدود یک و نیم میلیون پسر اهل ترکیه با ختنه شدن به عضویت رسمی جامعه‌‌ی بزرگسالان آن کشور درمی‌آیند. معمولا مراسم ختنه شدن پسران در ترکیه با آداب و رسوم و حتی نوع پوشش خاصی برای پسر همراه است و به ویژه میان خانواده‌های سنتی‌ و مذهبی با تشریفات خاصی برگزار می‌شود. والدین، خانواده و دوستان از چند روز قبل برای شرکت در این مراسم برنامه‌ریزی می‌کنند. گفته می‌شود برای پسران ترکیه این مراسم در کنار ازدواج و خدمت سربازی از جمله‌ی مهمترین رویدادهای تمام دوران زندگیشان به شمار می‌آید.

 امسال ۱۲۰ عکاس از ۳۷ کشور جهان (۱۳۱۰ عکس) از سوی داوران و کارشناسان یونیسف به عنوان نامزدهای دریافت جایزه معرفی شده بودند. شایان ذکر است پیش از این مجید سعیدی، فتوژورنالیست ایرانی که برای آژانس عکس گتی ایمجز کار می‌کند، موفق به کسب جایزه‌ی دوم یازدهمین دوره‌ی جایزه عکس یونیسف شده بود.



از همکاران محترم رسانه‌ای، سایت‌ها، وبلاگ‌ها و نشریات چاپی و اینترنتی خواهشمندم حق نشر این مطلب را برای سایت عکاسی محفوظ بدانند و در صورت نیاز به ارجاع، حتما مطابق «آیین‌نامه‌ بازنشر مطالب سایت عکاسی» عمل کنند.