عکاسی فمنیستی چیست؟

سال ۲۰۲۲ در ستایش زنانی که عکاسی کرده اند، موزه هنر مدرن نیویورک مجموعه ای از عکس های متنوع با موضوعاتی گسترده از دخترمدرسه ای هایِ کارائیب تا تصاویری از عروسک های تکه شده، انقلاب نیکاراگوئه و…، را به نمایش گذاشت. این نمایشگاه با عنوان: “خود ما: عکاسی شده توسط زنان[۲]”  که توسط “هلن کرنبلوم[۳]” گرد آوری شده اند، ۹۰ عکس از عکاسان زن که در یک قرن اخیر ثبت شده اند را در معرض دید عموم قرارداد.عکاسی فمنیستی چیست؟

کرنبلوم، مجموعه دار هنری که این عکس ها را به موزه یِ موما اهدا کرده است، می گوید: “هروقت زنی را پشت دوربین می بینم، او را زنی در موقعیت قدرت می بینم. عکاسی توسط زنان از نظر من با برابری زن و مرد در ارتباط مستقیم است.” تمام عکس های این مجموعه، پیرامون این سوال گردآوری شده اند که: تصویر فمنیستی چیست؟

بین جنگ های جهانی، عکاسان، نیاز مصرفی جدیدی را برای رسانه های خبری، به وجود آوردند. استفاده رسانه ها از چهره‌یِ زن نیز موضوع جدیدی برای مجادله بود. کائون، در عکس هایش شیوه هایِ خودنمایی زنان، که در رسانه هایِ جمعی رواج یافته بود و صرفا برایِ جلب نظر بینندگان مرد تولید می‌شدند، را  نقد می کرد. در دهه‌یِ هفتاد و هشتاد نیز، هنرمندان مفهمومی دیگری چون “سیلویا کلبووسکی[۷]” راه کائون برای به چالش کشیدن کلیشه‌هایِ تصویری زنان را با استفاده از ترکیب نوشته و عکس ادامه دادند.

عکاسان زن، چه طور توانستند از عکاسی، به عنوان ابزار مقاومت استفاده کنند؟ نمایشگاه “خودما”، تصاویری از صد سال گذشته را به گفتگو با یکدیگر می‌آورد. همه‌یِ این عکس ها توسط زنانی خلق شده اند که نظام نامتقارن قدرت را به چالش کشیده اند و در این رهگذر، درک ما از جنسیت و سوبژکتیویته را تغییر داده اند. هنرمندان مدرنیست در نیمه اول قرن بیستم، سیاست های بازنمایی و دیدن را به نقد کشیدند و اشکال جدیدی از بازنمایی را در عکاسی پرتره، مستند و تبلیغاتی توسعه دادند.

هنرمندان معاصر، تاثیر متقابل حقوق زنان، تاریخ جوامع دور از وطن(دیاسپوریک)، اعتقادات و عقاید بومیان و شیوه های بازنمایی دگرباشان را برجسته کردند. این نمایشگاه تاریخ زمانی عکاسان زن و یا یک گزارش تاریخی از عکاسی فمنیستی نیست، بلکه دعوتی برایِ نگاه کردن به تصاویر از دریچه فمنیستی معاصر است.

در دهه‌یِ ۱۹۸۰ و اوایل ۹۰، بسیاری از هنرمندان، تاریخ استعمار و پدرسالاری در آمریکای لاتین، را سوژه‌یِ خود قرار دادند. پرتره‌یِ صمیمی گاردیونو، ضمن استفاده از چهره زنان بومی، بر الگوبرداری از فرهنگ های باستانی در زندگی معاصر نیز تمرکز می کند.

در این جا یکی از ۲۰ قطعه عکس ویمز، از سری عکس هایِ میز آشپزخانه را می بینیم. هنرمند در بالای میز نشسته است و در آینه آرایش می‌کند. درکنار او دختر بچه ای به تصویر خود در آینه نگاه می‌کند و مانند زن به لب هایش رژلب می‌زند. این عکس فضای خصوصی، زیبایی و زندگی در فضاهای داخلی زنان سیاه را نشان می دهد و همچنین این که جنسیت چه طور شکل می‌گیرد و آموخته می شود را نیز به تصویر می‌کشد.

تسین ناجینی هنرمند، به شیوه‌یِ زیرکانه ای چهره‌یِ “وانا وایت[۱۹]” ستاره‌یِ برنامه‌یِ تلویزیونی چرخ شانس[۲۰] را در نقش یک زن بومی بازسازی کرده است. انتخابی طنز آمیز که نامرئی بودن بومیان آمریکا در رسانه‌هایِ جمعی و کلیشه هایِ اشتباه و رایجی که به طور معمول استفاده می‌شوند را به چالش می کشد. در مقابل روایت های رسمی از تصویر بومیان که ریشه در تاریخ استعماری آمریکا دارند، آثار او خواهان به رسمیت شناخته شدن حق تعیین سرنوشت و تصمیم گیری درباره‌یِ نحوه‌یِ بازنمایی تصاویر واقعی از بومیان است.

در این عکس روبنشتاین جنگ را با زنانگی ترکیب کرده است. تصویر بمب اتمی که به رویِ ناکازاکی انداخته شد، با پرتره‌یِ ادی وارنر[۲۳] و یک فنجان چای گرم ترکیب شده است. (ادی وارنر، صاحب یک کافه‌یِ سرو چای در نیومکزیکو بود که به دلیل سرویس دادن به دانشمندان و افسرانی که در لوس آلاموس مشغول ساخت بمب اتم بودند، معروف شد. زندگی او بارها مورد توجه خبرنگاران و مورخان و هنرمندان قرارگرفته است.م.)

تاتیانا پارسرو، می‌گوید: ” من اهل مکزیک هستم. هنرمند تجسمی و روانشناس. نقشه کشی، علمی است که با قلمرو‌ها سروکار دارد. من علاقه دارم بدن را نوعی قلمرو بدانم. عرصه ای که می‌توانم راه هایِ مختلفی را هم از لحاظ فیزیکی و هم در سطوح نمادین در آن کشف کنم. آنچه در این عکس ها پدیدار می‌شود، خود من هستم. وقتی این عکس ها را ثبت کردم، می خواستم لحظه ای از تامل و صلح درونی را نشان دهم. دستانی که در کنار چانه ام قرارداده ام، ارتباط معنوی با خودم را نشان می دهند.”

تظاهر کنندگان، عکسی از آرلن سیو[۲۸]، مبارز چریکی که سه سال قبل در کوهستان هایِ نیکاراگوئه کشته شده است را حمل می کنند. عکس میسلاس، برانگیختگی یک ملت را نشان می‌دهد. او از معدود عکاسانی است که انقلاب نیکاراگوئه را مستند کرده است و عمدتا هم عکس های رنگی می‌گیرد. میسلاس در مصاحبه ای عنوان کرد که از نظر او: “شور و نشاط و خوشبینی مقاومت و همچنین احساس فیزیکی مکان، با عکاسی رنگی بهتر بازتاب می‌یابند.”

مجموعه‌یِ عکس دختر اول آمریکا، ضمن بازنمایی جزییات فرهنگ بومیان آمریکا در واقع برند های معروف عروسک در آمریکا را به چالش می‌کشد.  این عکس واکه‌آ جین، هنرمند رقصنده  ای از سرخپوستان کیوا[۳۲]، را نشان می دهد. لباس مخصوصی که او پوشیده است به همراه عناصری که در تصویر چیدمان شده اند، بر ویژگی هایِ فرهنگ بومی، هنر صنایع دستی و قدرت خلاقه زنان تاکید می‌کنند. چیدمان تصویر، شیوه هایِ بازنمایی عکاسی از بومیان را به عنوان نمونه هایِ انسان شناسی، در ذهن تداعی می‌کند.

عکسی که به نظر می‌رسد یک فضای آرام را تصویر کرده است، خواهرزاده‌یِ هنرمند است که پازلی را درست می‌کند، اما در واقع به وقایع تاریخی تاریکی اشاره می کند. رویِ دیوار، نقشه‌یِ خط ساحلی مین[۳۴](شرق آمریکا که اولین نبرد های استعماری در آن جا اتفاق اقتاده است.م.) ،مربوط به دوران استعمار و فتوحات دریانوردان است. پازلی که در حال کامل شدن است نیز، نقاشی اثر وینسلو هومر[۳۵] است که روایتی شکوهمندانه از فاتحان و دریانوردان سرسختی را تصویر می کند که نیوانگلند را فتح کردند. البته آثار هومر هیچ گاه جنگ هایِ مرگباری که بر سر تصرف قلمروهایِ جدید درگرفت و باعث نابودی تعداد بی شماری از مردم واباناکی[۳۶] (ساکنان بومی آمریکا) شد را به تصویر نکشیدند.

منبع: گاردین[۱]