سوفی کل، از مجموعه‌ی سایه، ۱۹۸۱

یک| به هنگام ثبت اثر دست فردی از نیاکان‌مان بر روی دیوار غار، سنّت نمایش «خود» به «دیگری» آغاز شد. تا امروز که انسان مدرن (انسان پس از انقلاب صنعتی و پیش از تکامل انقلاب اطلاعاتی) برای اثبات هویت خود (حتی به خودش) ناگزیر از توسّل به تنها طریق باقی‌مانده شده است: «نمایش».

این ابراز هویت از طریق نمایش، ریشه‌ی مبارزه‌ای است میان فرد (یا گروه) علیه نیروهای سلطه برای بازپس‌گیری کنترل فضای «بازنمود». یگانه مجال فرد برای گریز از تمامیت‌خواهیِ نظام سلطه (که به یاری سرمایه‌داری، گرایش به یکسان‌سازی دارد و توده‌ای شدن را ممکن می‌سازد)، همین میل به ایجاد تمایز و تنوع است.

سایه‌ی اثر سوفی کل [۱] را که مجموعه خودنگاره‌ای در مفهوم مدرن آن است، می‌توان واکنشی در برابر انسان فرهنگی دانست. یک واکنش آرزومندانه‌ی بیولوژیک، همسو با تمایز: کوششی برای بازپیوست به ریشه‌های طبیعی انسان.

دو| این مجموعه (با اشاره به پرداخت فوکو [۲] به ایده‌ی سراسربین [۳]، و با به ‌چالش‌ کشیدن مفاهیم «دیدن» و «دیده‌شدن») نظم ایستای «نظارت [۴] یا نظربازی [۵]» را واسازی می‌کند و از خشونت و تجاوز نهفته در «کنترل غیابی» پرده برمی‌دارد. افزون بر این‌ها، نقش بیننده‌ای که از مشارکت ناآگاهانه در نقض حریم خصوصی احساس ناراحتی می‌کند را برجسته کرده و توجه وی را به فاصله‌ی صمیمیت و غریبگی جلب می‌کند.

سه| در این اثر، هنرمند اوّل شخص زندگی خود را با اثرش آمیخته ‌است، از این رو می‌توان آن را ردّیه‌ای بر نظریه‌ی «مرگ مؤلف» [۶] نیز دانست. به‌علاوه، (با شک ‌آفرینی در صداقت رسانه و نقش شاهد) تأکیدی دارد بر احساس آسیب‌پذیری بشر، آنجا که مرز فضای خصوصی و عمومی محو شود: بیانیه‌ای در انکار یکسانی و اعتقاد به تمایز هویت‌ساز.

 

 

[۱] Sophie Calle, The Shadow – La Filature ,۱۹۸۱
[۲] Michel Foucault
[۳] Panopticon
[۴] Surveillance
[۵] Voyeurism
[۶] The Death of The Author