Melvin Sokolsky, Simone wears fashion by Venet, River Seine, Paris, American Harper’s Bazaar, March 1963, © Melvin Sokolsky/Victoria and Albert Museum, London
اختصاصی «سایت عکاسی» – دیوید بیلی به سادگی عکس مد را به صورت «کسی که جامه بر تن دارد» توصیف می‌کند. ریشه‌های این حرفه در چهره‌نگاری جامعه ویکتوریایی یافت می‌شود. از آغاز دهه ۱۸۴۰ دختران اشرافی تازه‌بالغ، هنرپیشگان و رقصندگان با پوشش‌ها و زیورآلاتشان جلوی دوربین عکاسان پرتره قرار می‌گرفتند، همان طور که مادرانشان پیش روی نقاشان بزرگ پرتره زمانشان نشستند.
با این حال خود آثار بیلی توان دگرگون‌کننده لنزهای دوربین را نشان می‌دهد. ایروینگ پن، عکاسی با بیشترین بازه زمانی کار در تاریخچه مجله Vogue، نقش خود را در «فروش رویا، و نه پوشاک» می‌دید. مهم‌تر از ثبت ساده بافت و جزییات روی سطوح، به‌یادماندنی‌ترین تصویرها خواسته و اشتیاق تماشاچی را برآورده می‌کنند یا به چالش می‌کشانند.
عکاسی مد هرگز در محیط بسته شکل نگرفت. عکاسان همیشه محدودیت‌ها را کنار زده‌اند، و کشمکش میان مطالبات هنری و تجاری موجب گسترش خلاقیت عالی و نوآوری شده است. چه به عنوان عکس‌های مد یا چه در قالب تبلیغات، این تصویرها فرهنگ معاصر، رویدادهای جهانی و تغییرهای دراماتیک نقش زنانِ قرن بیستم را منعکس می‌کنند.
قرن جدید درخشان
Cecil Beaton, In the Manner of the Edwardians, Mary Taylor wears Channel, American Vogue, 1935. Museum no. PH.191-1977, © Victoria and Albert Museum, London
سال ۱۹۱۱، در اوج عصر طلایی رونق و برازندگی اروپا، ادوارد استایکن، عکاس آمریکایی، از مدل‌هایی که لباس‌هایی با طراحی پل پویره برتن داشتند عکسبرداری می‌کرد. ۱۳ تصویر با حالت کانونی ملایم در مجله Art et Décoration چاپ شد، و بعدتر استایکن آنها را به عنوان نخستین عکس‌های جدی مد تا آن زمان دانست.
پیش‌‌تر، در دوره پیش از عکاسی، مجلات مد همچون Le Costume Français و Journal des Dames et des Modes از تصاویر گراور استفاده می‌کردند ولی مخاطب محدودی داشتند. پیشرفت مراحل چاپ در دهه ۱۸۹۰ به عکس‌ها اجازه داد تا مشابه صفحه دارای متن منتشر شوند، و مجلات مد به صورت گسترده‌تری در دسترس قرار گرفتند.
در ۱۹۰۹ کوند نستِ ناشرْ مجله اجتماعی آمریکایی به نام Vogue را خرید. او این مجله را تبدیل به مجله مد درجه یکی با مخاطبان جهانی کرد. Vogue ، به کمک عکاسی ابتکاری و عرصه رو به رشد مدل‌های مسحورکننده، در جستجوی فتح دنیای مد نیویورک، لندن و پاریس بود؛ به دنبال آن Harper’s Bazaar هم دوباره به سرعت وارد میدان شد.
مشاهدات چالش‌بر‌انگیز
Ilse Bing, Salut de Schiaparelli, Perfume Advertisement, 1934, © Estate of Ilse Bing/Victoria and Albert Museum, London
جنبش فرهنگی سوررئالیسم تاثیر عمیقی روی مجلات مد در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ گذاشت. نقاشی‌های سالوادور دالی و جورجو د. کیریکو در کنار عکس‌های آوانگارد من ری در مجله Vogue نشان داده می‌شدند. بعضی از عکاسان مد مبادی انقلابی‌شان را اتخاذ کردند، که می‌کوشیدند نسبت به ضمیر ناخودآگاه بیانی تصویری را ارایه دهند. تکنیک‌های جدید و الحاقات غیرمنتظره استفاده می‌شدند تا واقعیات را به چالش بکشانند، تا موجب حیرت و آشفتگی [مخاطب] شوند.
چنین تجربه‌های جسورانه‌ای ادنا وولمان چیس، سردبیر Vogue، را آزار می‌داد، کسی که در ۱۹۳۸ با عصبانیت به کارمندانش نوشت: «به طور کامل روی نشان دادن لباس تمرکز کنید، برای این منظور نور را روی لباس‌ها تنظیم کنید و اگر [این کار] نمی‌تواند به صورت هنری انجام شود پس هنر را کنار بگذارید. لباس را نشان دهید.»
بارون جورج هاینیگن-هوینه، به عنوان سردبیر بخش عکاسی French Vogue و بعدتر Harper’s Bazaar، روی یک نسل تاثیر گذاشت. کارهای خودش جذابیت نقاشانه را با نور، سایه و فرم‌های کلاسیک منعکس می‌کرد. هورست پ. هورست، شاگردش، تصویرهای ابتکاری مشابهی، با ترکیب درونمایه‌های سوررئال و کلاسیک، تولید می‌کرد.
زندگی دوباره پس از جنگ
Erwin Blumenfeld, Model and Mannequin, American Vogue Cover, 1 November 1945, © Estate of Erwin Blumenfeld/Victoria and Albert Museum, London
در طول جنگ جهانی دوم «تدبیر و تعمیر» رویکرد غالب بر مد بود. همچنان که دنیا به تدریج از وحشت جنگ بهبود می‌یافت، گروه تازه‌نفسی از طراحان پدیدار گشت. میل به پذیرش فریبندگی و زنانگی پس از سال‌های سخت جنگ در پوشش‌های کاملا افراطی نمایشگاه New Look کریستیان دیور، با کمرهای باریک و دامن‌های زیاده از حد پوشیده، در ۱۹۷۰ نمود یافت.
نگاه ظریف نفسانی لیلیان باسمن عکاس، مدهای جدید را کامل می‌کرد. او در رویکردی که به بیرون کشاندن عواطف بر نشان دادن جزییات لباس غلبه داشت پیشگام بود. تصویرهای نقطه‌ای باسمن، کارمل اسنو، سردبیر Harper’s Bazaar، را ناامید کرد. او در ۱۹۴۹ به باسمن اخطار داد: «تو اینجا نیستی تا کار هنری کنی، تو اینجایی تا دکمه‌ها و سینه‌ها را نشان بدهی.»
اروین بلومنفلد هم محدودیت‌های عکاسی مد تجربی را کنار گذاشت. او به فیلم رنگی کداکروم علاقمند بود، که به تصویرهای متنوعش امکان می‌داد فراتر از صفحه مجله بروند.
عکسبرداری در شهر
ohn French, Skater wears a Digby Morton fur trimmed velvet coat, city gentleman, Michael Bentley in the background, London. Daily Express, 1955, © Victoria and Albert Museum, London
در دهه ۱۹۵۰ پویایی تازه‌ای مجلات مهم مد را تحت تاثیر قرار داد چنان‌که عکاسان بیشتر رویکرد فوری و خبرگونه را برگزیدند. مدل‌ها در خیابان‌های شهری سرازیر و پرده‌های استودیو با خطوط آسمان شهر جایگزین شدند.
در ۱۹۵۷ ریچارد اودون از مدلی، که جلوی ساختمان Place François-Premier در پاریس قدم می‌زد، برای مجله آمریکایی Harper’s Bazaar عکس گرفت. مدل در حال قدم زدن، با کت کاردنی که پشت سرش به صورت موج‌دار بود، ظاهر شد. انگار تندبادی او را به هوا بلند کرد، زیرا پاهایش هیچ تماسی با زمین ندارند. آودون نام عکس را «بیعت با مونکاچی» گذاشت، که به یکی از نخستین عکاسان مد اشاره دارد که خارج از استودیو کار می‌کرد. زمان شروع این گرایش مارتین مونکاچی در مقاله «هنگام عکاسی بیاندیش» به سال ۱۹۳۵ این‌گونه پند می‌دهد: «هرگز سوژه‌هایتان را وانمود به انجام کاری نکنید. اجازه دهید حرکاتشان طبیعی باشد. امروزه تمام عکس‌های بزرگ عکس‌های فوری هستند.»
مدیران هنری قدری مثل الکسی برادوویچ در Harper’s Bazaar و الکساندر لیبرمن در Vogue این نگاه سینمایی جدید را به شدت رواج دادند.
آزادی دهه شصتی
Ronald Traeger, Twiggy wears Twiggy Dresses, Battersea Park, London. Unpublished Fashion Study for British Vogue, Young Idea, July 1967, © Estate of Ronald Traeger/Vogue The Condé Nast Publications Ltd/Victoria and Albert Museum, London
در دهه ۱۹۶۰، با مبارزه زنان علیه نابرابری، جنبش فمینیسم سرعت بیشتری یافت. در دنیای مد، رسوم متداول در طراحی‌های دهه ۱۹۵۰ به پوشش‌های جوانانه‌تر کشیده و بدن از قید لباس‌های زیر و شکم‌بندها آزاد شد. طراحان و عکاسان جدید وارد عرصه شدند، و آثارشان در مجلاتی همچون Queen (بازنشر در ۱۹۵۷) و Nova (تاسیس در ۱۹۶۵) به نمایش درآمد.
دیوید بیلی، عکاس، در British Vogue استخدام شد تا بخش «یانگ آیدیا» (اندیشه جوان) را مورد بازنگری قرار دهد. رویکرد مستندگونه و سرزنده او، و دیگر عکاسان لندنی، مدل‌های تازه‌بالغی همچون ژان شریمپتون و توییگی را به ستاره‌هایی بین‌المللی و روشن‌کننده Swinging London تبدیل کرد. این حال و هوا در فیلم آگراندیسمانِ میکل‌آنجلو آنتونیونی نشان داده شد، که دیوید همینگز نقشش را تا اندازه‌ای بر اساس شخصیت بیلی بازی کرد.
از ۱۹۶۶ به بعد بافت‌های نامتعارف، طرح‌ها و رنگ‌های متضاد به صورت جسورانه‌ای ترکیب می‌شدند. ظاهر نامتعارف پنه‌لوپه تری او را تبدیل به مدل ایده‌آلی در مد هیپی کرد که اواخر دهه رایج بود.
نشان دادن زنانگی
Arthur Elgort, Wendy Whitelaw, Park Avenue. Personal picture taken on American Vogue fashion shoot, July 1981, © Arthur Elgort/Victoria and Albert Museum, London
در دهه ۱۹۷۰ عکاسان بیشتر از قبل محدوده تصویری پذیرفته شده مد را امتحان کردند. آنها همسو با تغییر نگرش جامعه نسبت به زنانگی و تمایلات جنسی پیش می‌رفتند، و موضوعات جدل‌انگیز در مذهب و خشونت اغلب به صورت بالقوه در آثارشان دیده می‌شد.
این تصویرهای مد تماشاچی را دعوت می‌کردند تا بیننده صحنه‌هایی بسیار غنی باشند. در آثار هلموت نیوتن موضوع ابهام عاطفی و جنسیت در کنار هم قرار گرفتند، تا زنان بی‌پروا را در صحنه‌های طراحی شده و فریبنده نشان دهند. گای بوردن و جیان پائولو باربیری تصویرهای برانگیزاننده تیره‌ای را ساختند، که کمتر روی پوشاک و بیشتر بر کاراکتر زن متمرکز بود.
مفهوم زیبایی ایده‌آل در مجلات مهم، با استفاده به قاعده از مدل‌های سیاه‌پوست یا آندروژینس، گسترش یافت. دبورا توربویل و سارا موون، عکاسانی که هر دو سابقا مدل بودند، برخوردشان با فرم زنانه، نسبت به همکاران مرد، فرق می‌کرد. تصویرهای عمیقشان ژرف‌نگری زنانه‌ای را نسبت به موضوعات زیبایی و ابزار جنسی بودن به وجود آورد.
تسخیر زندگی واقعی
Corinne Day, Woman dancing at a London club, 1992, © The Estate of Corinne Day/Victoria and Albert Museum, London
در دهه ۱۹۸۰ شیوه جدید نشر هر دو جنس را نشانه گرفت و به عنوان نقطه مقابل اصلاح بی‌نقص مجله‌های مهم ]با کاغذهای[ براق پدیدار شد. آنها مقاله‌هایی در زمینه موسیقی معاصر، فرهنگ و حرفه‌های روز منتشر می‌کردند. صفحاتشان با مدل‌هایی پر می‌شد که اغلب حرفه‌ای نبودند و نمونه‌های مختلفی از زیبایی را نشان می‌دادند.
پرتره‌های استیو حانسون از ولگردها و جوانان موج نو در مجله i-D ظاهر شد. این تصویرها را به عنوان «استریت آپس» (خوش‌تیپ‌ها) می‌شناختند که به صورت تمام قد منتشر شدند. چنین رویکردی مقلدان زیادی یافت، که اشتیاق داشتند مدل‌های خیابانی نو و شخصی را به تصرف خود درآورند.
در دهه ۱۹۹۰ معیار این رویکرد مستندگونه و طبیعی در عکاسی مد شامل کورین دی، دیوید سیمز، کرگ مک‌دین و جیسون ایوانز می‌شد. در عمق آثارشان علاقه به زندگی روزمره و آدم‌های واقعی را می‌بینیم که از عیب‌هایشان استقبال می‌کردند چون آنها را منحصر به فرد می‌کرد و زیبایی بی‌مانندی می‌بخشید.
داستان و فانتزی
Miles Aldridge, Blooming #3, 2007, © Miles Aldridge/Victoria and Albert Museum, London
امروزه خیره‌کننده‌ترین تصویرهای مد غنی از رنگ و روایت‌هایی شاعرانه‌اند. بودجه‌های کلان، گروه طراحان و چندین متخصص مد به کارند تا آثار فانتزی با جزییات زیاد را خلق کنند. مایلز آلدریجِ عکاس این روند را با ساختن فیلم یکی می‌داند:
«اگر دنیا به قدر کافی زیبا بود، همیشه سر لوکیشن عکاسی می‌کردم. ولی جهان آن‌گونه که باید از نظر زیبایی‌شناسی در سطح بالایی طراحی نشده است. کاری که می‌کوشم انجامش دهم این است که چیزی را از دنیای واقعی می‌گیرم و با روش سینمایی بازآفرینی‌اش… عاطفه غلیظ ، رنگ غلیظ، نور غلیظ.»
همان طور که طراحان مد گرایشات دهه‌های گذشته را بازسازی می‌کنند، عکاسان اغلب به آثار گذشته به عنوان آثار الهام‌بخش می‌نگرند. تیم واکر انگلیس رنگین و غریبی می‌سازد که از غنای آثار ابتدایی سیسیل بیتون و قصه پریان کودکان الهام گرفته شده است.
در قرن گذشته مد زنان بر مجلات حکمفرما بود، ولی در سال‌های اخیر بیشتر ناشران مخاطبان مرد را هدف قرار داده‌اند. اکنون موزه V&A به عمد تصویرهای مد مردان را جمع می‌کند تا این عرصه در حال رشد را بازتاب دهد.
منبع:
One Hundred Years of Fashion Photography