برای ثبت یک عکس هارمونیک و چشم‌نواز، اینکه صرفا سوژه را در منظره‌یاب دوربین خود داشته و ثبت کنید کافی نیست! اینکه دقیقا انتخاب کنید سوژه یا سوژه‌های شما هر یک در کدام قسمت کادر قرار بگیرند انتخاب‌های حیاتی و خلاقانه‌ای هستند. در ادامه این متن، شش عکاس حرفه‌ای تجربیاتشان را در مورد نحوه استقاده از قوانین طلایی ترکیب‌بندی بیان می‌کنند.
یادآوری قوانین خطوط طلایی (قانون یک‌سوم‌ها) به هر عکاس حرفه‌ای باعث می‌شود که او به شما بگوید که ترکیب‌بندی با شمردن خطوط هنگام عکاسی کار درستی نیست، با وجود این به یاد داشتن این قانون ساده و تاثیر‌گذار و رعایت آن بسیاری مواقع تاثیر زیادی در عکس شما خواهد داشت و البته این قانونی است که خیلی از عکاسان تمایل به عبور و شکستن آن دارند.
مرور قانونی خطوط طلایی:
مانند تصویر بالا، کادر عکس خود را توسط دو خط عمودی و دو خط افقی به ۹ قسمت مساوی تقسیم کنید و سعی کنید عناصر مهم و سوژه‌های شما بر روی یکی از این خطوط قرار گرفته باشه (مانند قرار دادن خط افق بر روی یکی از خطوط افقی) و یا عناصر کوچک را دقیقا در محل تقاطع خطوط قرار دهید (مانند چشم سوژه).
به طور عمومی رعایت این قانون باعث می‌شود تا شما یکی از اشتباهات رایج و مخرب در ترکیب‌بندی را مرتکب نشوید. اینکه سوژه اصلی را بدون فکر، دقیقا در مرکز کادر قراردهید اشتباه است و باعث می‌شود یک تصویر ایستا تولید کرده باشید که چشم بیننده تمایل به حرکت در میان تصویر شما نداشته باشد.
و در مقابل عبور از قانون خطوط طلایی و شکستن آگاهانه آن با هدفی مشخص و منطقی (نه از روی شانس یا لجاجت) می‌تواند عکسی با ترکیب خلاقانه به وجود بیاورد.
۱- اینگو آرنتد (Ingo Arndt) عکاس حرفه‌ای اهل آلمان که آثار چشمگیری از هفته قاره جهان از وی دیده شده می‌گوید: «مطالعات زیادی بر روی این مورد شده که چشم انسان به هنگام تماشای عکس یا نقاشی چگونه حرکت می‌کند و عمدتا به این نتیجه رسیده‌اند که چشم تمایل دارد به جای مرکز تصویر، به سوی یکی از چهار نقطه طلایی جذب شده و سوژه‌های اصلی را در آن نقاط مشاهده کند.
مرکز تصویر بیشتر برای استراحت چشم در حین حرکت و مرور تصویر است و چنانچه شما عنصر اصلی خود را در مرکز کادر قرار دهید، تصویر شما به نظر نامتوازن خواهد آمد. (مگر از روی عمد و با هدفی مشخص)
عکاسی از توده پروانه‌های در حال پرواز و ترکیب‌بندی مناسب از این سوژه‌ها کار سختی به نظر می‌رسد، اما اینگو ارتند با ابتکاری خلاقانه بر روی یکی از پروانه‌ها تمرکز کرده و تصویر فوق را ثبت کرده، قرار داشتن این سوژه اصلی در نزدیکی یکی از نقاط طلایی باعث شده که علی‌رغم مات بودن سوژه، جلب توجه زیادی بکند و ماتی آن نیز حس حرکت را به بیننده منتقل کند.
۲- پل هرمانسن (Pal Hermansen) عکاس حیات وحش و نویسنده نروژی معتقد است: «قوانین خطوط طلایی قرن‌هاست که هنرمندان را به هنگام خلق تصویر راهنمایی می‌کند اما این فقط کافی نیست که شما سوژه را در یکی از چهار نقطه طلایی قرار دهید! مهمتر این است که چگونه از کل فضای تصویر خود بهره‌برداری کنید.»
یکی از دلایلی که این عکس جذاب شده همین امر است؛ استفاده درست از فضا در تصویر.
به جز مواقعی که سوژه به لنز زل زده باشد، بهتر است فضایی در اطراف سوژه قرار دهید و به چشم بیننده اجازه دهید در فضای اطراف سوژه بچرخد، فضای پشت سر سوژه معمولا فضای مرده و کم‌اهمیتی است که بهتر است در کادر نباشد، عکاس با قراردادن سوژه در گوشه پایین ترکیب‌بندی و اختصاص عمده فضای عکس به پشت زمینه محل زندگی سوژه، یک عکس موفق ثبت کرده است.
۳- تام اسچاندی (Tom Schandy) عکاس و نویسنده نروژی می‌گوید: «ابتدا سوژه‌های اصلی را مشخص نمایید، مهم نیست که اندام کامل یک گیاه یا حیوان باشد یا بخشی از آن، بعد از آن تصمیم بگیرید قرارگیری این سوژه‌های اصلی در کدام نقطه یا خط فرضی تعریف شده بهترین تاثیر را بر زیبایی عکس شما خواهد گذاشت.»
در این تصویر، تام دو سوژه اصلی داشته، دو گوزن مناطق شمال اروپا، که یکی به طور کامل در ترکیب وجود دارد اما به صورت مات و ناواضح و دیگری که وضوح کافی دارد به صورت نیمه و بریده شده دیده می‌شود، این دو سوژه متمم هم در عکس هستند و چشم بیننده بین این سوژه به خوبی گردش می‌کند. ضمن اینکه یکی از سوژه‌ها بر روی خط طلایی عمودی قرار گرفته و فقط چشم سوژه دیگر بر روی یکی از نقاط طلایی قرار دارد.
۴- گای ادوارد (Guy Edwardes) عکاس چشم‌انداز و حیات وحش تاکید دارد که قوانین یک‌سوم‌ها در ترکیب‌بندی بهتر عکس‌های لنداسکیپ (چشم‌انداز) بسیار موثر هستند و باعث می‌شوند تا شما از تقسیم فضای عکس خود به دو قسمت مساوی ولی مجزا خودداری کنید.
در اکثر عکس‌های این چنین یک‌سوم یا دوسوم پایینی فضا به زمین و باقیمانده فضای عکس به آسمان تعلق می‌گیرد و شما باید تصمیم بگیرید که بخش عمده را به کدام قسمت از منظره پیش رو تخصیص دهید.
در این تصویر، عکاس تمایل بیشتری به نمایش حرکت و امواج آب داشته با تخصیص فضای بیشتر به زمین و فضای کمتر به آسمان به هدف خود رسیده است.
شکستن قوانین: وقتی شما قوانین و کاربرد آن را بدانید، می‌توانید آن را برای رسیدن به اهدافی متفاوت رعایت نکنید.
۵ – دیوید تیپلینگ ( David Tipling) عکاس طبیعت و حیات وحش که شهرت زیادی به واسطه عکس‌های خیره‌کننده‌اش از پرندگان دارد می‌گوید: «مانند سایر قوانین عکاسی، قوانین خطوط طلایی هم فقط خطوط راهنما هستند، شما باید این خطوط را خوب بشناسید و بدانید که چه موقع باید آنها را ببینید و چه موقع به آن بی‌توجه باشید.»
مانند این تصویر به‌یادماندنی از دیوید که تقریبا از هیچ یک از قوانین خطوط طلایی تبعیت نکرده است.
او می‌گوید: «برای ترکیب‌بندی یک عکس نیاز است تا درک درستی از تاثیر موقعیت هر سوژه بر سایر سوژه‌ها و کل تصویر داشته باشید، درست است که شکستن قوانین همیشه موثر و موفق نخواهند بود اما به یاد داشته باشید که این عمل برای ثبت عکسی متفاوت و به‌یادماندی شاید لازم باشد.
قوانین خطوط طلایی، برای این است که شما تصاویری هارمونیک و منظم داشته باشید، اما اگر تعمدا بخواهید در تصویرتان القای بی‌نظمی بکنید باید از قوانین عبور کنید.
تمرین‌های توصیه شده از سوی عکاسان حرفه‌ای برای درخشان شدن ترکیب‌بندی‌های شما:
۱- ثبت‌های قبلی خود را مرور کنید، عکس‌هایی که در گذشته ثبت کرده‌اید را توسط نرم‌افزار باز کنید و سعی کنید با آگاهی از قوانین جدید مجددا آنها را کراپ کنید و تاثیر آن را در تصویر جدید ببینید.
۲- تقارن و مرکز: اگر از سوژه عکاسی می‌کنید که دارای قرینه است، بهتر است قوانین یک‌سوم را فراموش کنید، به طور مثال برای ثبت یک منظره انعکاس آسمان در دریا، بهتر است خط افق را دقیقا وسط کادر قرار دهید.
۳- اگر سوژه اصلی شما در مقایسه با کل کادر بسیار کوچک است، قرار دادن دقیق آن در یکی از ۴ نقطه طلایی کم زیادی به قوی شدن نقش سوژه در کادر بزرگ اطرافش می‌کند.
۴- قانون را با صراحت بشکنید: اگر به این نتیجه رسیده‌اید که لازم است قانون یک‌سوم و نقاط طلایی را رعایت نکنید، بهتر است آن را با صراحت و به صورت برجسته نشان دهید تا تصور بر اشتباه سهوی شما نشود.
پایان قسمت پنجم
این مجموعه مقالات آموزشی در نشریه بین‌المللی عکاسی «کشف طبیعت و حیات‌وحش» منتشر شده است. هدف از ارایه این مقاله آموزشی ۱۳ قسمتی، بیان جزئیات روش‌ها و اصول عکاسی در طبیعت و روشن کردن روش‌های به‌دست آوردن مهارت‌های لازم در این شاخه از عکاسی است. قسمت نخست، قسمت دوم، قسمت سوم و قسمت چهارم این مقاله پیش از این روی «سایت عکاسی» منتشر شده است.
منبع: Rule of thirds
توضیح مترجم: این متن بصورت اختصاصی برای ماهنامه «سرزمین من» و «سایت عکاسی» ترجمه و تنظیم شده و هرگونه بازنشر جزیی و کلی از آن منوط به کسب اجازه از مترجم است.