گزارشی از دوازدهمین حراج کریستیز در دبی

    موسسه‌ی کریستیز پس از برپایی حراج یازدهم خود طی دو شب متوالی در پاییز ۱۳۹۰ این‌بار هم حراج خاورمیانه‌ی خود را در دو قسمت مجزا در برج‌های دوقلوی امارات در بندر دبی برگزار کرد. در نخستین شب حراج که ۲۹ فروردین‌ماه برپا شد ۴۱ اثر هنری که بالای ۵۰ هزار دلار برآورد قیمت شده یا متعلق به هنرمندان شناخته‌شده‌تر بودند برای فروش عرضه شدند که ۳۴ اثر (از جمله ۳ عکس) به قیمت کلی ۴میلیون و ۱۶ هزار و ۳۰۰ دلار به فروش رفتند. در شب دوم یعنی ۳۰ فروردین‌ماه نیز حدود ۱۵۰ اثر که دارای برآوردهای قیمت زیر ۵۰ هزار دلار و عمدتا از کارهای هنرمندان جوان بودند برای فروش ارائه شدند که نهایتا ۹۹ اثر (از جمله ۲۵ عکس) به قیمت کلی ۲ میلیون و ۳۸۶ هزار و ۵۲۵ دلار فروخته شدند. بنابر گفته‌ی مایکل جها، مدیر حراج کریستیز در دبی، بخشی از عواید شب دوم حراج، به «برنامه‌ جهانی غذای سازمان ملل متحد» اختصاص یافته است.

   در میان آثار فروخته شده در شب نخست دوازدهمین دوره‌ی حراج کریستیز در دبی تنها ۳ عکس به چشم می‌خوردند که هیچ‌کدام هم مربوط به عکاسان ایرانی نبود. عنوان گرانترین این عکس‌ها نصیب اثری از Lalla Essaydi، عکاس ۵۶ ساله‌ی مراکشی شد که در برآورد اولیه بین ۴۰ تا ۶۰ هزار دلار قیمت‌گذاری شده بود ولی نهایتا به ارزش ۸۰ هزار و ۵۰۰ دلار به فروش رفت. دو عکس از عکاسان اهل ترکیه هم دیگر آثار عکاسی این شب لقب گرفتند. عکسی از Ansen، عکاس ۳۴ ساله‌، به قیمت ۵۰ هزار دلار و عکسی از Murat Germen، عکاس ۴۷ ساله، به ارزش ۳۷ هزار و ۵۰۰ دلار فروخته شدند. پیش از حراج عکس اول بین ۴۰ تا ۶۰ هزار دلار و عکس دوم بین ۳۰ تا ۴۰ هزار دلار ارزش‌گذاری شده بودند. گرانترین اثر این شب یک تابلوی نقاشی از هنرمند فقید مصری «محمود سعید» بود که ۶۰۲ هزار و ۵۰۰ دلار فروخته شد، در حالی‌که تنها ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار دلار برآورد قیمت شده بود. همچنین یک تابلوی نقاشی از رضا درخشانی که در برآورد اولیه تنها بین ۴۰ تا ۶۰ هزار دلار قیمت‌گذاری شده بود به ارزش ۱۱۶ هزار و ۵۰۰ دلار به فروش رفت تا عنوان گرانترین اثر ایرانی شب نخست را بدست آورد.

   اما در شب دوم حراج آثاری متنوع‌تر و با قیمت‌هایی ارزان‌تر ارائه شدند که به ویژه برای مجموعه‌داران و علاقه‎مندان هنر منطقه و هنرمندان جوان آن حایز اهمیت زیادی بود. در این شب ۳۲ اثر از هنرمندان ایرانی به فروش رفت که ۷ عکس نیز در میان آنها به چشم می‌خورد. عنوان گرانترین عکاس ایرانی باز هم از آن شیرین نشاط، هنرمند ۵۵ ساله‌ی مقیم نیویورک، شد که عکسش ۳۱ هزار و ۲۵۰ دلار فروخته شد در حالی‌که برآورد ۲۵ تا ۳۰ هزار دلاری برای آن در نظر گرفته شده بود. تک عکسی از رضا آرامش، هنرمند ایرانی ۴۲ ساله‌ی مقیم بریتانیا، هم که ۱۸ تا ۲۴ هزار دلار برآورد قیمت شده بود، نهایتا ۳۰ هزار دلار به فروش رفت. افسون، هنرمند ایرانی‌تبار ۵۱ ساله‌ی مقیم بریتانیا، نیز با عکسی ترکیبی که برخی چهره‌های سرشناس جهان عرب را نشان می‌داد به رقم ۲۷ هزار و ۵۰۰ دلار دست یافت.

   همچنین عکسی از پرستو فروهر، هنرمند ۵۰ ساله‌ی مقیم آلمان، که فقط ۶ تا ۸ هزار دلار برآورد اولیه شده بود نهایتا ۲۳ هزار و ۷۵۰ دلار به فروش رسید. دیگر عکس‌های ایرانی شب دوم دوازدهمین حراج کریستیز در دبی هم از کتایون کرمی و شادی قدیریان بودند. عکسی از کتایون کرمی با برآورد اولیه‌ی ۳ تا ۵ هزار دلار و عکسی از شادی قدیریان متعلق به مجموعه‌ی «زنان قاجار» با برآورد اولیه‌ی ۶ تا ۸ هزار دلار نهایتا هرکدام ۷۵۰۰ دلار به فروش رفتند و عکسی دیگر از شادی قدیریان متعلق به مجموعه‌ی «شاپرک خانوم» هم ۶۲۵۰ دلار فروخته شد تا این‌گونه پرونده‌ی حضور عکاسان ایرانی در دوازدهمین دوره‌ی حراج کریستیز دبی بسته شود.

    اثری از یوسف نبیل، عکاس ۴۰ ساله‌ی مصری، که برآورد ۳۰ تا ۴۰ هزار دلاری برایش در نظر گرفته شده بود، بالاترین رقم فروش شب نخست را از آن خود کرد چرا که خریداری برای این اثر یوسف نبیل ۶۴ هزار و ۹۰۰ دلار پرداخت تا این عکاس مصری در صدر پرفروش‌های بخش عکس و در رتبه‌‌ی هفتم در میان کل آثار عرضه شده در شب دوم دوازدهمین حراج موسسه کریستیز بایستد. عکس‌هایی از عکاسان لبنان، عربستان و دو عکس از مراکش رتبه‌های بعدی را از نظر ارزش فروش بدست آوردند تا عکس شیرین نشاط جایگاهی بهتر از ششم نصیبش نشود. گرانترین هنرمندان شب دوم نقاشان سوری بودند که آثار هر کدامشان ۸۰ هزار و ۵۰۰ دلار فروخته شدند و پس از آنها اثری از فرهاد مشیری که ۴۰ تا ۶۰ هزار دلار برآورد اولیه شده بود، به همراه دو نقاشی از پل گویراگوسیان، هنرمند فقید لبنانی، هر کدام به قیمت ۷۴ هزار و ۵۰۰ دلار به فروش رفتند تا فرهاد مشیری گرانترین هنرمند ایرانی شب دوم حراج لقب گیرد.

  اگرچه فروش کلی حراجی‌های کریستیز در سراسر جهان در سال ۲۰۱۱ با رشد ۱۴ درصدی نسب به سال پیش از آن به رقم ۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار رسید ولی فروش حراجی‌های این موسسه در دبی طی سال ۲۰۱۱ با افت فروش نسبت به سال ۲۰۱۰ روبرو بود. همچنین این حراجی در سه دوره‌ی اخیر خود در دبی سیری نزولی را طی کرده است چرا که فروش کلی آن از حدود ۸.۹۹ میلیون دلار در دهمین دوره به حدود ۷.۵ میلیون دلار در یازدهمین دوره و ۶.۴ میلیون دلار در دوازدهمین دوره کاهش یافته است. ولی با این وجود مسئولین کریستیز هنوز به آینده‌ی برگزاری چنین حراجی در منطقه امیدوار هستند چرا که معتقدند از زمانی که نخستین دوره‌ی این حراج در پاییز ۲۰۰۶ در دبی برگزار شد تا به امروز این حراج‌ها، با فروش ۸۰ درصد آثار عرضه شده، رونقی به بازار هنر منطقه داده‌اند و آن را از بازاری محلی به بازاری جهانی تبدیل کرده‌اند که اکنون سرمایه‌گذارانی از سایر مناطق جهان هم در آن حضور می‌یابند.

    به اعتقاد این مسئولین بازار هنر در منطقه افت نکرده است و هنوز می‌توان به آینده‌ی آن بسیار امیدوار بود. این مسئولین یکی از مهمترین دلایل کاهش فروش کریستیز در دبی را روی آوردن بیشتر به آثار هنرمندان جوان و کمترشناخته‌شده‌ می‌دانند که آثارشان با قیمت کمتری به فروش می‌رسد ولی می‌تواند استعدادهای جوان منطقه را بیشتر از گذشته به آینده امیدوار کند و به گمان کارشناسان نوعی آینده‌نگری تلقی می‌شود. از سوی دیگر به اعتقاد برخی کارشناسان از زمستان گذشته و با کاهش ارزش ریال ایران در برابر دلار قدرت خرید و همچنین تعداد خریداران و سرمایه‌گذاران ایرانی در حراجی‌های دبی کاهش محسوسی یافته است.