محرم راز هاى کاخ سفید
آزاده عصاران
دایانا واکر، در حال عکاسی از رونالد ریگان
تا به حال شده فکر کنید پشت درها، قفل ها و پرده هاى کاخ سفید غیر از نقشه جنگ و سیاست و امضاى قرارداد ها چه مى گذرد؟ هیچ وقت علاقه مند شده اید که بدانید این همه بانوى اول آمریکا در آن طبقات و اتاق هاى امن معروف ترین مرکز دنیا چگونه زندگى مى کنند یا روز خود را مى گذرانند؟
مى دانید که عکاسى از اتفاقات روزمره در کاخ سفید و ثبت بسیارى از لحظات در آن بسیار سخت است و قوانین شکلى دارد که باید با همه تبصره هایش رعایت شود. با این حال زنى وجود دارد که به مدت ۲۵ سال لابه لاى همه این قوانین با همه مسائل زندگى کرده و وارد همه مواضع و شرایط زندگى خصوصى ۵ رئیس جمهور آمریکا شده است. زندگى عجیب او با ۵ رئیس جمهور چنان بوده که خودش هنوز در ۶۰ سالگى هم باور نمى کند چنین روزگارى را گذرانده.
دایانا واکر کارش را با عکاسى از مراسم دفن جان.اف کندى و یادبود لینکلن در ماهنامه واشینگتن آغاز کرد. چیزى نگذشت که در سال ۱۹۷۹ با مجله تایم قرارداد بست که به شکل اختصاصى سفر رزالین کارتر در آمریکا را پوشش دهد و به این ترتیب وارد کاخ سفید شد.
او بلافاصله به عنوان عضو رسمى ورلد پرس، اتحادیه عکاسان خبرى کاخ سفید و اتحادیه عکاسان ملى درآمد و همه اینها را مدیون جلب اعتماد سیاستمداران به دوربینش بود.
رمز ماندگارى او به عنوان عکاس پشت صحنه کاخ سفید در ویژگى هاى منحصر به فردش بود که هنوز کسى نتوانسته آن ها را بازگو کند. این ویژگى آنقدر قوى بود که نانسى ریگان موقع پذیرایى از گورباچف فقط به او اجازه داد تا اولین برخوردش را با آن مرد روسى عکاسى کند.
واکر همچنین اولین عکاسى بود که اجازه پیدا کرد یک روز کامل را با جورج بوش (پدر) بگذراند و از همه حرکات او در همه لحظات عکاسى کند تا در یک گزارش تصویرى ویژه تایم در سال ۱۹۸۹ با نام « یک روز از زندگى جورج بوش » چاپ شود.
عکس هاى منحصر به فرد دایانا واکر تا به حال در مجلات پاریس مچ، لایف، پیپل، ونیتى فیر،نیویورک و… از مسائل مختلف داخل کاخ سفید چاپ شده است.جالب است بدانید این روزها بسیارى از دانشجویان تاریخ و علوم سیاسى براى تحقیق به عکس هاى دایانا مراجعه مى کنند تا بتوانند در مورد مراسم شام یک مهمانى بسیار رسمى بین دو رئیس جمهور، امضاى قرارداد ها، تفریحات و اتفاقات ریز و درشت دوره ریاست جمهورى جورج بوش (پدر)، ریگان و بیل کلینتون اطلاعات کسب کنند. در واقع زیرنویس هاى عکس هاى این عکاس به اندازه یک تاریخ نگارى کامل و بى نقص شرح ماجرا را مى دهد.
او عکاسى را به قول خودش خیلى دیر آغاز کرد؛ با دو بچه و سن بالا!
ویژگى بارز عکس هاى او از سیاستمداران در این است که مسائل شخصى و درونى آنها را حتى در فضاهاى عمومى هم کشف مى کرد. او مى گوید: « شبیه این است که همیشه در ماموریت باشى. نمى توانى هیچ عکس العملى را نادیده بگیرى. گاهى وقت ندارى که فکر کنى چون نمى توانى یک رئیس جمهور را در یک حالت نگه دارى، در نتیجه مجبورى سریع عکست را بگیرى. یعنى درست در لحظه اى که او منقلب شده یا متفکرانه نگاه مى کند و یا سکوت کرده. من در مورد کسى صحبت نمى کنم که باید عکسش زیبا باشد، باید متوجه کسى باشى که رئیس جمهور با او صحبت مى کند یا بالعکس! و همه ریزه کارى هاى صورتش را در نظر بگیرى. اینجا زیبایى اصلاً مهم نیست.»
براى شما هم این سئوال ایجاد شده که او چطور توانسته به خلوت مردان اول آمریکا راه پیدا کند و از خنده، شکست، دفاع یا درگیرى درونى شان عکاسى کند؟ جواب دایانا این است: « اگر براى تایم کار کنى، درهاى زیادى به رویت باز خواهد شد. عمر دراز کاخ سفید و کارمندانش هم به شما کمک مى کند. آنها مرا مى شناختند چرا که من به عنوان فتوژورنالیست نشریه کلیدى تایم مدام آنجا مى پلکیدم و اجراى بسیارى از پروژه ها در دستم بود.»
جالب است که تجربیات و شناخت او را از رئیس جمهورهاى مختلف بدانیم. او جدا از همه نوع محافظه کارى یا حفظ منافع به بازگویى آنها در کتابش « عمومى و خصوصى۲۰، سال در فضاى ریاست جمهورى » ( تصاویر رئیس جمهوران آمریکا در فضاهاى اجتماعى و شخصى) پرداخته: « کلینتون در مجامع عمومى بسیار به خودش مسلط بود ولى در فضاى شخصى و خصوصى اصلاً اینطور نبود و به همین دلیل بهترین سوژه براى عکاسى من بود. او و همسرش هیلارى، اهمیت، قدرت و مفید بودن عکاسى پشت صحنه را درک کرده بودند. آنها با خاطرى آسوده مرا پذیرفته بودند و کاملاً قبول کرده بودند که حضور مرا نادیده بگیرند و خودشان باشند.
نانسى ریگان از دید من یک شخصیت بسیار خونگرم و انسان دوست بود. او به من اجازه مى داد تا در اتاقش حضور داشته باشم و مهربانى اش را به تصویر بکشم. در مورد رونالد ریگان باید بگویم که هر چه مى گیرى، همان است! خوشگذرانى و شادى در وجود او موج مى زد. او در بذله گویى و گفتن جوک هاى روز، نابغه بود و معمولاً در میان بقیه سیاستمداران باب خنده و شوخى را باز مى کرد. در مورد جورج بوش هم باید به این نکته اشاره کنم که اصلاً با دوربین راحت نبود ولى زمانى که با خانواده اش بود، بهترین وقت براى عکاسى بود، چون ژست و دوربین را فراموش مى کرد.»
عکس هاى دایانا واکر به تنهایى رازهاى زیادى را از فضاهاى مختلف و گوشه و کنار هاى اتاق سیاستمداران و کارکنان کاخ سفید برملا مى کند. او در هر کدام از عکس ها توانسته یک شخصیت معروف و تاثیرگذار سیاسى را در حالتى غیر عادى به تصویر بکشد. چند عکس او بعد از ماجراى مونیکا لوینسکى از رابطه خانوادگى کلینتون و مراسم مهمانى بعد از آن، از نگاهى دیگر کمى بیننده را به فکر مى اندازد. او رئیس جمهوران و دستیاران و معاونانشان را در حال حفظ جملات سخنرانى از روى کاغذ به دام انداخته و عکس العمل هاى آنها را قبل و بعد از مناظره هاى مختلف ثبت کرده. قهقهه هاى ریگان و کلینتون و ترس یا تردید آنها موقع رویارویى با مردم، روى فریم هایى نقش بست که مردم را حیران مى کرد. به همین دلیل حسادت بسیارى از همکاران مرد خود را برانگیخته و تشویق همجنسانش را!
در آن زمان بیشتر عکاسان زن به خاطر عکس هاى جنگ مشهور شده بودند در حالى که دایانا واکر اولین عکاس سیاسى شناخته شد! یکى از کارمندان کاخ سفید در مورد او گفته: او تنها کسى بود که در میان بقیه عکاسان محل ویژه اى را براى عکاسى پیدا مى کرد و همیشه در لحظاتى که بقیه عکاسان فکر مى کردند کار تمام شده و دوربینشان را پائین مى آوردند، او بهترین لحظات را ثبت مى کرد. دایانا واکر کارش را در زمانى آغاز کرد که عکاسان مرد حاضر نبودند زنان را به عنوان عکاس بپذیرند ولى او نشان داد که حتى از آنها بهتر هم کار مى کند و اتفاقاً به خاطر داشتن روحیه زنانه توانست وارد محیط هایى شود که همکاران مردش اجازه نداشتند و به خاطر انعطاف پذیرى و اخلاق خاصش به راحتى جلب اعتماد مى کرد.
دایانا مى گوید: «وقتى آنجا هستى همه چیز ممکن است اتفاق بیفتد. رسانه یا نشریه تو نمى تواند رفتارها و عکس العمل ها را کنترل کند. تو به عنوان یک عکاس آزادى… این مردم بازیگر نیستند. شاید حتى مخالف چیزى باشند که مردم اعتقاد دارند. من معتقدم که رفتارهاى آنها در شرایطى که فقط خودشان هستند به واقعیت نزدیک تر است تا زمانى که هزاران دوربین از سروکولشان بالا مى رود مسلماً آنها مى دانند که یک خبرنگار آن گوشه و کنار ها هست که مراقب رفتارشان است با این حال در چنین زمانى به واقعیت نزدیک تر هستیم، هم من عکاس و هم او که حرف اول کشور را مى زند. خیلى وقت ها تاریخ آن چیزى نیست که عکس ها به ما نشان مى دهند. من تاریخ را آن زمانى مى دانم که یاسر عرفات با نخست وزیر وقت آن زمان روى یک کاناپه نشستند تا عکاسان کارشان را تمام کردند. من از پشت پرده بقیه ماجرا را عکاسى کردم. حرف هاى آنها و نوع مذاکراتشان بدون اینکه بخواهم در عکسم هست. آن زمان ها خیلى از عکاسان فکر مى کردند که همه ماجرا همین است، یعنى همین که عکس شان را بگیرند و بروند ولى من با یک لایکاى کوچک بدون سر و صدا تاریخ را ثبت کردم.»
او با همه این تجربیات و نگاه ویژه معتقد است که تا امروز موقعیت هاى زیادى را از دست داده: « گاهى فراموش مى کردم فیلم را در دوربین جا بیندازم. گاهى در حالى که از چیز دیگرى عکاسى مى کردم، یک موقعیت دیگر پیش آمده که از دست داده ام، مثل زمانى که خانم ریگان پشت سر من زمین خورد و من در حال عکاسى پرتره از همسرش بودم، وقتى برگشتم او دیگر بلند شده بود و زمان عکاسى را از دست داده بودم!»
روش نگاه کردن او به سوژه هایش با تفکرى عمیق همراه است: « خیلى مهم است که بتوانى آدم ها را دور از میکروفن ها، نورها، روزنامه نگاران، جمعیت و همه چیزهایى که او را مجبورمى کند خودش نباشد، دور کنى. اگر بتوانى با دید یک عکاس و روانشناس آنها را در اتاق کار، خانه، اتاق انتظار، لیموزین و مهمانى شبانه نگاه کنى، وقتى که روى صحنه نیستند، مطمئنم که بخش زیادترى از شخصیت آنها را مى بینى و برایت رو مى شود. این همه چیزى بود که من در این سال ها به دنبالش بودم و همه گنجینه اى بود که به دست آورده ام. من همیشه سعى مى کردم که با آنها برخورد چشمى و رودررو نداشته باشم، درست برعکس عکاسى پرتره از آدم هاى معمولى! وقتى رئیس جمهور شروع به حرف زدن با من مى کرد، براى من خیلى مشکل بود…چرا که من به خاطر چنین چیزى در آن اتاق نبودم. همه وظیفه من این بود که بى سروصدا و به صورت نامرئى چند ساعت بین دست و پاى آنها چرخ بزنم. گاهى براى این کار فقط چند ثانیه وقت داشتم و نباید تلف مى شد!»
دایانا به اخلاق کارى اش بسیار پایبند است. او در تمام این سال ها حتى کلمه اى از کاخ سفید بیرون نیاورد. یکى از دلایلى که توانست تا این حد جلو برود، همین بود: « هیچ وقت با خودم قلم و کاغذ نمى بردم. وظیفه من عکاسى بود نه خبرنگارى! من کلمات و جملات زیادى را بین سیاستمداران مى شنیدم و در جریان بسیارى از اتفاقاتى که چند روز بعد در کل ایالات متحده آمریکا مى افتاد، قرار مى گرفتم ولى همیشه نقش یک کر و لال را بازى مى کردم. اگر آنها به من اعتماد داشتند که در حضور من صحبت مى کردند، من هم باید به آن احترام مى گذاشتم.»
واکر در ژانویه سال ۲۰۰۱ تصمیم گرفت که دست از عکاسى در کاخ سفید بکشد ولى همچنان عکاس تایم باقى ماند. بسیارى از عکس هاى مردان سال ۲۰۰۴ که مربوط به سیاستمداران مى شود، همچنان کار واکر است. او این روزها ترجیح مى دهد از عکاسى چهره هاى سیاسى به آن شکلى که جوانى اش را گذرانده دست بردارد و به چاپ کتاب دومش فکر مى کند و بخش زیادى از عکس هاى کاخ سفید را در آن چاپ کند. تا به حال با دوربین دیجیتال کار نکرده و معتقد است هیچ چیز جاى فیلم را نمى گیرد.
دایانا واکر همچنین از رهبران زیادى مثل پاپ ژان پل دوم، گورباچف، پادشاه اردن، اسحاق رابین، یلتسین، ملکه الیزابت و بازیگران معروف آن زمان مثل سوفیا لورن، الیزابت تیلور، نویسندگان بزرگ و شعراى مختلف عکاسى کرده.
او همچنان در سن یک مادربزرگ، در حال تجربه است و عکاسى مى کند. تایم و مجلات معروف آمریکایى و اروپایى هنوز هم براى سفارش عکاسى مردان و زنان سال، با او تماس مى گیرند و او هنوز هم تنها کسى است که توانسته اینقدر در کاخ سفید پابرجا بماند. حتى حالا که آنجا نیست، عکس هایش بر در و دیوار کاخ سفید، حضورش را ثابت نگه داشته.
روزنامه شرق، ۱۳ دی ۱۳۸۳، سال دوم، شماره ۳۸۰
