Abelardo Morell, Open Dictionary, 2001

   عکس-متنیت ماهیتی چند بعدی دارد و از این رو ارایه نظر قطعی درباره شیوه پرداخت آکادمیک آن دشوار است. با این وجود نگاهی به تجارب جهانی در این زمینه برای مخاطبی که حرف‌های پیشین را دقیق پیگیری کرده، خالی از لطف نخواهد بود.

بررسی منابع نشان‌دهنده محدودیت منابع اطلاعاتی و جدید و نوپا بودن بحث آکادمیک درباره عکس متنیت است؛ اما نکته قابل توجه در این میانه، حضور تاثیرگذارتر گروه‌های آموزشی ادبیات (انگلیسی/ آلمانی/فرانسوی) در این حوزه است.

در همین راستا با دکتر دنیس تانیول(۱) استاد گروه ادبیات انگلیسی دانشگاه پنسیلوانیا مکاتباتی داشتم که به برخی از مهم‌ترین مورارد منتج از این مکاتبات اشاره می‌شود:

عنوان رساله دکتری ایشان «The inconstant machine:Photography and American literature» است و به نویسندگانی که به «دوربین» بی‌تفاوت نبوده‌اند و پاسخ آنها در برابر تغییرات تکنولوژیکی می‌پردازد.

از جمله مقالات منتشر شده از ایشان می‌توان به مقالاتی درباره عکاس و رمان‌نویس، رایت موریس، اشاره کرد که در حرف اول به آثار وی پرداختیم. از حوزه‌های تحقیقاتی دکتر دنیس تانیول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– عکاسی مستند اجتماعی آمریکا
– تاثیر عکاسی بر ادبیات آمریکا
– نویسندگی خلاق

از سال ۲۰۱۱ وی در دپارتمان زبان انگلیسی دانشگاه پنسیلوانیا درسی را با عنوان «نویسندگی خلاق: تولید عکس‌نوشت» تدریس می‌کند که طی آن دانشجویان با آثار مستند و داستانی در این زمینه آشنا می‌شوند. تلاش وی در این کلاس آشنا ساختن دانشجویان با آثار شاخص عکس‌نوشت و در نهایت خلق عکس‌نوشت است؛ به گونه‌ای که عکس‌نوشت ماهیت یکپارچه‌ای داشته باشد و نتوان اجزای آن مشتمل بر عکس و کلمه را از یکدیگر تفکیک کرد.

آموزش نحوه شخصیت‌پردازی، شیوه‌های روایت، زاویه دید، دیالوگ‌نویسی، طراحی پی‌رنگ و کشمکش از مهم‌ترین مواردی است که دانشجویان در این درس خواهند آموخت. برای نیل به این اهداف آثار مهم و مرتبط ادبی از جمله آثار ریموند کارور، جامائیکا کینکید(۲)، کارن راسل(۳)، دیوید سداریس(۴) و نویسندگان دیگر در کلاس مطالعه و بررسی می‌شود.

دکتر اندی استفورد(۵) استاد دانشکده زبان و فرهنگ‌های مدرن دانشگاه لیدز از دیگر محققانی است که در زمینه ی عکس‌نوشت مطالعات و تحقیقات ویژه‌ای دارد. زمینه‌های تحقیقاتی وی مشتمل بر آثار رولان بارت، ادبیات فرانسه‌زبان‌ها (کشورهای آفریقایی و حوزه کارائیب)، ادبیات تطبیقی و عکس‌نوشت است.

او در حال حاضر در پروژه‌ای با عنوان «عکس‌نوشت در فرانسه، از سال ۱۹۴۵» مشغول فعالیت است. مهم‌ترین فعالیت او در زمینه عکس‌نوشت، انتشار کتاب “Phot-texts:Contemporary French Writing of Photographic Image” در سال ۲۰۱۰ توسط انتشارات دانشگاه لیورپول است.

ایده اصلی این کتاب آن‌گونه که اندی استفورد می‌گوید این است که بدانیم عکاسی چگونه نویسندگان را به نوشتن وامی‌دارد. در بخش‌های مختلف کتاب سعی بر معرفی، طبقه‌بندی و تئوریزه کردن مباحث مربوط به عکس‌نوشت است؛ گرچه تمرکز کتاب بر آثار فرانسوی زبان دهه ۱۹۹۰ است. اندی استفورد در نخستین بخش‌های این کتاب طبقه‌بندی جالبی درباره انواع عکس‌نوشت ارایه می‌کند:

– مشارکتی که در آن نویسنده و عکاس همزمان و همراه با یکدیگر عکس‌نوشت را تولید می‌کنند.
– گذشته‌گرا که در آن نویسنده عکسی را از گذشته انتخاب می‌کند.
– شیوه‌ای که در آن نویسنده و عکاس شخص واحدی است.

در دانشگاه مریل هرست(۶)، مقطع کارشناسی ادبیات انگلیسی با گرایش متن- تصویر وجود دارد که تاکید آن بر رابطه ادبیات و تصویر در اشکال مختلف مشتمل بر مقالات، رمان‌ها، فیلم‌ها و انسان‌شناسی دیجیتال است. با تحصیل در این رشته، دانشجویان با اشکال مدرن نویسندگی و تولید محتوا در رسانه‌های نوین و به ویژه داستان‌گویی دیجیتال آشنا می‌شوند.

کرولاین گوئرتین(۷) در دانشگاه آتاباسکا درسی را تحت عنوان «نوشتن و رسانه‌های جدید» در مقطع کارشناسی ارشد تدریس می‌کند که رئوس مطالب آن مشتمل بر داستان و تصویر، داستان‌گویی تصویری، خاطره، داستان‌های خانوادگی و آلبوم‌های خانوادگی، ژانرهای متفاوت داستان‌گویی دیجیتال، کاربرد عکس و تصویر در روایت است.

با توجه به آنچه در این یادداشت آورده شد مشخص می‌شود که با توسعه علوم و هنرهای بین‌رشته‌ای و از میان رفتن مرزهای مشخص و پیشرفت رسانه‌های نوین، عکس‌نوشت می‌تواند جایگاه ویژه و منحصر به فردی داشته باشد که تئوریزه کردن مبانی آن در سطح جهان نیز نوپا محسوب می‌شود و به نظر می‌رسد در زمینه جایگاه آن در آموزش و پژوهش رسمی‌ در سطح کشور طراحی دقیق و هدفمند ضرورت دارد.

پی‌نوشت:

۱- Dennis Tanyol
2- Jamaica Kincaid
3- Karen Russell
4- David Sedaris
5-Andy Stafford
6- Marylhurst
7- Carolyn Guertin